Jeta dhe vepra e poetve Shqiptat

Din Mehmeti




Din Mehmeti është ndër përfaqësuesit klasikë më të mirënjohur të poezisë së sotme në Kosovë. Ai ka lindur më 1932 në fshatin Gjocaj të Junikut të Gjakovës dhe ka studiuar për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Beogradit. Tani, ai është mësues në shkollën pedagogjike të Gjakovës. Edhe pse ka botuar disa proza, kritika letrare dhe një dramë, ai njihet kryesisht për poezinë e tij figurative, e cila është botuar që nga viti 1961 në 12 vëllime. Libri i tij i fundit, një përmbledhje më njëzetetetë vjersha lirike, mban titullin As në tokë as në qiell.

Poezia e Din Mehmetit shquhet për ndjeshmëri popullore. Ashtu si dhe Ali Podrimja, i cili është po nga Gjakova, ai mbështetet në shumë figura, metafora, dhe simbole të poezisë popullore të Shqipërisë së Veriut për të mbrujtur dhe ndërtuar lirikat e tij të trazuara me vizionin stoik të malësorëve. Megjithëse është një fllad i lehtë romantik që përshkon poezinë e tij, sikundër e pati cilësuar dikur kritiku Rexhep Qosja, ky asimilim krijues i folklorit është i shkrirë fuqishëm me një rrjedhë realiste, herë-herë ironike, që buron pjesërisht nga etika e revoltës në traditën e Migjenit (1911-1938) dhe Esad Mekulit (l. 1916). Shqetësimi poetik i Din Mehmetit, megjithatë, nuk i drejtohet protestës mesianike ose kritikës sociale, por krijimtarisë artistike dhe përvojës individuale.

As në tokë as në qiell është e ndarë në pesë cikle: Trimat e këngës sime, Bishat e bardha, Kujtesa e letrave, Barka ime mbahu, dhe Këngë për vete. Titulli i ciklit të katërt, Barka ime mbahu, është ndofta simbolik për praninë e sotme e letrave shqipe, bile edhe të shqiptarëve në Jugosllavi. Ai vjen nga poezia Dialog me liqenin, shkruar në Strugë buzë Liqenit të Ohrit në kufirin jugosllavo-shqiptar, gjatë festës ndërkombëtare të poezisë në Strugë në gusht 1987.

Balada per frazen e fryre


Nga fraza e fryre
doli hajni i ri i luleve
u zverdhen parullat
biografia e dekoruar
u fsheh
pas karrigave te lakmive
u rrokaten duartrokitjet
ate dite fjalet moren koken ne dore
duke vrapuar ne oshetimat e lumenjeve
dhe shume kohe fishkelluan trenat
para se te hynin ne tunelet e reja
ate dite dielli shkulli ferra
varret nxorren eshtra.

MALLKIMI I GJAKUT

- Din Mehmeti -

Zbraze , zbraze një pushkë
në derë të oborrit, o Zeqë Shpati !
Le të zgjohen të përgjumurit
strofujve të gjëmimeve shekullore,
Se sot po na shkon Fata e po shuhet kënga e dashurisë
që këndoi plangjeve tona !
Po te shkon Fatë zeza , o bacë
me sy të qëndisur me ngjyrën e kopshteve ,
me buzë posa të skuqura në bukën e misrit të ri….

O, çikë e pate
E jo fëmijë të gjetur buzë rrugëve !
O, e as rroktare jo
Për të punuar nëpër ara

Pse je shurdhuar , bre bacë ?
A s’kallesh në flakën e krahëve të vogëlushes së dashur
Që e fale pa dëshirën e saj ?

Po të shkon Fata me flokë bishtaleca të shelgjishteve
në zbërthim,
me harqe vetullash—dy krahë lejleku në fluturim ,
me bebëza vizëlluse—dy liqene të fshehura
në pishnajë….

O, ae di , Zeq Shpati,
se për ty vetima hapësirën shpon
lumenjtë dalin nga shtrati me zllapa pikëllimi në brigje,
se mordja mbi pullaze zdirgjet dhe lëpin jetën
E pëllumbave
që ajo ushqyer i ka me troha buke në shtigje

Zbraze fjalën si pushkën dikur, o Zeq Shpati
qëllo hallkën e vargonjve të ndryshkur
duarve të vogëlusheve tona
se
S’është kanu gjaku yt të mallkojë !…

GAZI I LASHTË

- Din Mehmeti -

Kamarier ma sjell një kafe!

Balli i rrudhur u brydh
Në gaz të lashtë

Dy folje shqipe
Si dy shtylla mesjetare
Bënin përpjekjet e fundit
Për ta shqiptar emrin Nënë

E shkëminjtë e Konicës
Recitonin ofshamat e lumit
Që po zhdukej në det

Jashtë binte shi
Në ballin e kamarierit
Bëhej fërfëllazë.........

Konicë, 1976

PA GAZ E PA DRITË

- Din Mehmeti -

Emigrant i ikur moti
Nga vulat e mercenarëve
Afishe të leckosur fytyrën

Rrëkëllënte gur në diell
Hapte varre në gjinjt e Nënës:

Këmbonë mortare zërin
Kur pagëzohej grek

Vetëvrasje fjalësh
Në ballin e shkretëtuar
Kur pagëzohej shqiptar

Nga sytë e thellë
Pa gaz e pa dritë
Rigonte terr -
Bënte intriga tradhëtia...

Janinë, 1976

Dialog me liqenin

- Din Mehmeti -


Liqeni u nxi
liqeni u çmend

Barka ime mbahu

Këtej i ke shkëmbinjtë
e eshtrave
andej ëndrrat e pavdekshme

Barka ime mbahu

Daljen kërkoje
në zemrën tënde

Kepi i shpresës është larg

Lulet e gjakut
Do të arrijnë

Baraka ime mbahu"

Kënga

- Din Mehmeti -

Jemi fëmijë të dashuruar me një tufë rrezesh
në sytë e kalorësve të uritur,
lëndinave të mërdhira,
në buzët e shkëmbinjëve ,
fytyrëbjeshka ime .

Jemi orë të zgjuara
në trollin e Bjeshkëve të Nemuna
të thurura me eshtrat e gjyshërve
në ortiqet uluritëse,
tokë e qiell të shkrira
në dallgët e këngës madhështore,
që copton samarët e ndryshkur
në vatrat e mplakura me lotë.

Ne jemi o njerëz
moshatarë të rreshkur në gjinjët e nënës tokë
në dashurinë e sofrës së shtruar
në cikol të vetmuar plot ëndrra e mall...

Gjeravica e ngriti kokën me plisin e akullit
dhe me duar prej rrasave të plasaritura
ja mbylli vetes plagët e shkrumuara
me krahërorin e njomë të pëllumbave...