H. HESSE “Narcisi dhe Gojarti..."perkthyes Aristidh Ristani

HERMANN HESSE
Laureat i Çmimit Nobel
“Narcisi dhe Gojarti - Histori e një miqësie“
Roman

Matanë kasolleve, Gojarti ndeshi një kishëz, kurse në afërsi të saj një zabel të bukur me lisa të bëshëm e të hershëm dhe me bar të shkurtër poshtë tyre. Ndenji aty në hije duke shëtitur tutje-tëhu midis trungjeve të trasha të pemëve. Dhe thoshte me vete: Sa gjë e çuditshme janë gratë dhe dashuria, ato s’kanë nevojë fare për fjalë! Fshatares i qe dashur vetëm një fjalë për t’i treguar vendin e takimit, gjithçka tjetër nuk e shprehu me fjalë. Por me çfarë e shprehu? Me sytë, po, dhe me njëfarë kumbimi në zërin paksa të mekur, edhe me diçka tjetër, ndoshta me një lloj arome, me atë avullin e lehtë e të ëmbël që përhap lëkura, ku burrat dhe gratë mund ta ndiejnë sakaq nëse e dëshirojnë njëri-tjetrin. E çuditshme kjo gjuhë e fshehtë, kjo gjuhë e rafinuar, dhe sa shpejt e mësoi ai këtë gjuhë!

I mbushej zemra me një gëzim të madh ndërsa po priste ardhjen e mbrëmjes, qe tërë kërshëri të merrte vesh si do të ishte ajo grua shtatlartë e leshverdhë, si do të ishin vështrimet e saj, zëri i saj, gjymtyrët e saj, lëvizjet dhe puthjet e saj... sigurisht që krejt të ndryshme nga të Lizës. Vallë ku mund të ishte Liza tani, ajo Liza me ato leshra të zeza e të drejta, me atë lëkurë të zeshkët, me ato psherëtimat e saj të shkurtra? Do ta kishte rrahur i shoqi? Po mendonte akoma për atë djalë? Mos vallë kishte gjetur ndonjë dashnor të ri, ashtu siç kishte gjetur edhe ai sot një grua tjetër? Sa shpejt ndodhnin gjërat! Kudo mund ta gjeje lumturinë gjatë rrugës! Sa e bukur, sa e ngrohtë dhe çuditërisht jetëshkurtër ishte lumturia! Qe mëkat, qe shkelje kurore, dhe, para ca kohësh, do të donte më mirë të vdiste sesa të bënte një mëkat të tillë.

Ndërsa tani po priste gruan e dytë, dhe ndërgjegjen e kishte të qetë. Të qetë mbase jo, por gjëja që ia shqetësonte dhe ia rëndonte shpirtin herë pas here nuk qe shkelja e kurorës, nuk qe epshi. Kjo qe diçka tjetër, diçka që s’e përcaktonte dot me emër. Qe ndjesia e një faji që njeriu s’e ka bërë, e një faji që e ka sjellë me vete në këtë botë. Mos vallë këtu kishim të bënim me atë që në teologji është quajtur mëkat i lindur? Kishte shumë të ngjarë. Po, jeta mbartte në vetvete diçka si punë faji... përndryshe pse një krijesë aq e pastër e aq e dijshme si Narcisi duhej t’u nënshtrohej mundimeve pendestare si ndonjë i dënuar? Pse vallë edhe ai vetë, Gojarti, duhej që, diku në thellësi të shpirtit, të ruante ndjesinë e këtij faji? Mos vallë nuk qe i lumtur? A s’ishte i ri e plot shëndet, a s’ishte i lirë si zogu që fluturon përmes ajrisë? Apo s’e dashuronin gratë? A s’ishte gjë e bukur të ndiente se mund t’u jepte grave si dashnor të njëjtën kënaqësi të thellë që provonte edhe vetë? Pra, pse nuk ishte krejt i lumtur? Pse vallë në lumturinë e tij rinore, njësoj si në virtytin e në urtësinë e Narcisit, mund të depërtonte herë pas here ajo dhimbje e çuditshme, ajo frikë e vagëlluar, ajo keqardhje ndaj përkohësisë? Pse i duhej nganjëherë ta vriste aq shumë mendjen e të meditonte aq gjatë, sado që e dinte se nuk ishte mendimtar?

E megjithatë, ishte gjë e bukur të jetoje. Këputi midis barit një lule të vogël ngjyrëvjollcë, e afroi te sytë, nisi të sodiste në brendësi kupëzën e ngushtë, ku dalloheshin deje dhe organe të gjalla, fare të vockla e të holla si fije floku; njësoj si në barkun e një gruaje ose në trurin e një mendimtari, aty vlonte jeta, fërgëllonte kënaqësia. Oh, pse njeriu nuk dinte asgjë, absolutisht asgjë? Pse ishte e pamundur të flisje me atë lule? Por as dy njerëz nuk arrinin dot të flisnin vërtet me njëri-tjetrin, për këtë duhej një rast fatlum, një miqësi e veçantë dhe një dëshirë e ndërsjellë. Jo, qe fat që dashuria s’kishte nevojë për fjalë, përndryshe do të ishte plot me keqkuptime e marrëzira. Ah, ata sytë e Lizës, gjysmë të mbyllur në kulmin e kënaqësisë, ishin si të perënduar, dhe nuk linin të shikoje gjë tjetër veçse një çikë bardhësi përmes asaj të çare midis qepallave përpëlitëse... as dhjetë mijë fjalë dijetarësh e poetësh nuk do të ishin në gjendje ta shprehnin diçka të tillë! Ah, asgjë, absolutisht asgjë nuk mund të shprehej plotësisht, nuk mund të përfytyrohej tërësisht... e prapëseprapë njeriu ndiente gjithmonë në vetvete nevojën ngulmuese për të folur, shtysën e pareshtur për të menduar!

(Hermann Hesse: "Narcisi dhe Gojarti - Histori e një
miqësie", titulli i origjinalit: "Narziss und Goldmund
- Geschichte einer Freundschaft", Roman,
Botimet "SANTORI", Tiranë 2012, 346 faqe.)

Perkthyes: Aristidh Ristani