Popujt në Bot ?

Të nderuar antar të Forumit po e hapi kët tem sepse kurioz të dij mbi Popujt në Bot
1. Sa dhe qafar besimi ka në botë ? Pa mar parasysh Shetet sespe në qdo shtet ka lloj lloj besimi ?
2.Traditat e tyre ?
3. Ngjyrat ?
4.Rrjedhja e tyre ?
5.Numri i popullatës ?


Ju lutem pa keq kuptime dhe kush din për qfardo Popuj mund të sjell shenime ,sidomos ato që njofin gjuhët e huaja mund të gjejn materja nëp webe të huaja sidomos ato anglisht .
Ju falemnderit mundin dhe punën .

Edhe Kosova hyn ne këtë liste ,
Megjithse popuj ka shum më shum se sa ka shtete

English Name
French Name
Local Name

A
1 Afghanistan Afghanistan Afghanestan
2 Albania Albanie Shqiperia
3 Algeria Algérie Al Jaza'ir
4 American Samoa Samoa Américaines American Samoa
5 Andorra Andorre Andorra
6 Angola Angola Angola
7 Anguilla Anguilla Anguilla
8 Antarctica Antarctique Antarctica
9 Antigua and Barbuda Antigua-et-Barbuda Antigua and Barbuda
10 Argentina Argentine Argentina
11 Armenia Arménie Hayastan
12 Aruba Aruba Aruba
13 Ascension Island Îles d'Ascension Ascension
14 Australia Australie Australia
15 Austria Autriche Österreich
16 Azerbaijan Azerbaïdjan Azarbaycan

B
17 Bahamas Bahamas Bahamas
18 Bahrain Bahreïn Al Bahrayn
19 Bangladesh Bangladesh Bangladesh
20 Barbados Barbade Barbados
21 Belarus Bélarus Byelarus
22 Belgium Belgique Belgique/Belgie
23 Belize Belize Belize
24 Benin Bénin Benin
25 Bermuda Bermudes Bermuda
26 Bhutan Bhoutan Bhutan
27 Bolivia Bolivie Bolivia
28 Bosnia and Herzegovina Bosnie-Herzégovine Bosna i Hercegovina
29 Botswana Botswana Botswana
30 Bouvet Island Île Bouvet Bouvet Island
31 Brazil Brésil Brasil
32 British Indian Ocean Territory Territoire Britannique de l' Océan Indien abbreviation: BIOT
33 Brunei Darussalam Brunéi Darussalam Negara Brunei Darussalam
34 Bulgaria Bulgarie Bulgaria
35 Burkina Faso Burkina Faso Burkina Faso
36 Burundi Burundi Burundi

C
37 Cambodia Cambodge Kampuchea
38 Cameroon Cameroun Cameroon
39 Canada Canada Canada
40 Cape Verde Cap-Vert Cabo Verde
41 Cayman Islands Caïmanes, Îles Cayman Islands
42 Central African Republic Centrafricaine, République Republique Centrafricaine
43 Chad Tchad Tchad
44 Chile Chili Chile
45 China Chine Zhong Guo
46 Christmas Island Île Christmas Christmas Island
47 Cocos (Keeling) Islands Îles Cocos (Keeling) Cocos (Keeling) Islands
48 Colombia Colombie Colombia
49 Comoros Comores Comores
50 Democratic Republic of the Congo (Kinshasa) Congo, La République Démocratique du République Démocratique du Congo
51 Congo, Republic of (Brazzaville) République du Congo République du Congo
52 Cook Islands Îles Cook Cook Islands
53 Costa Rica Costa Rica Costa Rica
54 Ivory Coast Côte D'ivoire Cote d'Ivoire
55 Croatia Croatie Hrvatska
56 Cuba Cuba Cuba
57 Cyprus Chypre Kibris, Kypros
58 Czech Republic République Tchèque Ceska Republika


D
59 Denmark Danemark Danmark
60 Djibouti Djibouti Djibouti
61 Dominica Dominique Dominica
62 Dominican Republic Dominicaine, République Dominicana, Republica

E
63 East Timor Timor-Leste Timor-Leste (Timor Oriental) Timor
64 Ecuador Équateur Ecuador
65 Egypt Égypte Misr
67 El Salvador El Salvador El Salvador
68 Equatorial Guinea Guinée Équatoriale Guinea Ecuatorial
69 Eritrea Érythrée Hagere Ertra
70 Estonia Estonie Eesti Vabariik
71 Ethiopia Éthiopie Ityop'iya

F
72 Falkland Islands Falkland, Îles (Malvinas) Islas Malvinas
73 Faroe Islands Îles Féroé Foroyar
74 Fiji Fidji Fiji
75 Finland Finlande Suomen Tasavalta
76 France France France
77 French Guiana Guyane Française Guyane
78 French Metropolitan France Métropolitaine France Métropolitaine
79 French Polynesia Polynésie Française Polynésie Française
80 French Southern Territories Terres Australes Françaises Terres Australes et Antarctiques Françaises

G
81 Gabon Gabon Gabon
82 Gambia Gambie The Gambia
83 Georgia Géorgie Sak'art'velo
84 Germany Allemagne Deutschland
85 Ghana Ghana Ghana
86 Gibraltar Gibraltar Gibraltar
87 Great Britain Grande-Bretagne Great Britain
88 Greece Grèce Ellas or Ellada
89 Greenland Groenland Kalaallit Nunaat
90 Grenada Grenade Grenada
91 Guadeloupe Guadeloupe Guadeloupe
92 Guam Guam Guam
93 Guatemala Guatemala Guatemala
94 Guernsey Guernesey Guernsey
95 Guinea Guinéee Guinee
96 Guinea-Bissau Guinée-Bissau Guine-Bissau
97 Guyana Guyana Guyana


H
98 Haiti Haïti Haiti
99 Heard and Mc Donald Islands Île Heard et Îles Mcdonald Heard and Mc Donald
100 Holy See Saint-Siège (État de la Cité du Vatican) Status Civitatis Vaticanæ
101 Honduras Honduras Honduras
102 Hong Kong Hong-Kong Xianggang
103 Hungary Hongrie Magyarorszag

I
104 Iceland Islande Lyoveldio Island
105 India Inde Bharat
106 Indonesia Indonésie Indonesia
107 Iran (Islamic Republic of) République Islamique d' Iran Iran
108 Iraq Iraq Iraq
109 Ireland Irlande Éire
110 Isle of Man Île de Man Isle of Man
111 Israel Israël Yisra'el
112 Italy Italie Italia

J
113 Jamaica Jamaïque Jamaica
114 Japan Japon Nippon
115 Jersey Jersey Jersey
116 Jordan Jordanie Al Urdun

K
117 Kazakhstan Kazakstan Qazaqstan
118 Kenya Kenya Kenya
119 Kiribati Kiribati Kiribati, Kiribas
120 Korea, Democratic People's Rep. (North Korea) Corée, République Populaire Démocratique de Choson
121 Korea, Republic of (South Korea) Corée, République de Han-guk
122 Kuwait Koweït Al Kuwayt
123 Kyrgyzstan Kirghizistan Kyrgyz Respublikasy

L
124 Lao, People's Democratic Republic Lao, République Démocratique Populaire Lao
125 Latvia Lettonie Latvija
126 Lebanon Liban Lubnan
127 Lesotho Lesotho Lesotho
128 Liberia Libéria Liberia
129 Libya Libye Libiyah
130 Liechtenstein Liechtenstein Liechtenstein
131 Lithuania Lituanie Lietuva
132 Luxembourg Luxembourg Luxembourg, Letzebuerg

M
133 Macau Macao Aomen
134 Macedonia, Rep. of Macédoine, l'ex-République Yougoslave de Makedonija
135 Madagascar Madagascar Madagascar
136 Malawi Malawi Malawi
137 Malaysia Malaisie Malaysia
138 Maldives Maldives Dhivehi Raajje
139 Mali Mali Mali
140 Malta Malte Malta
141 Marshall Islands Îles Marshall Marshall Islands
142 Martinique Martinique Martinique
143 Mauritania Mauritanie Muritaniyah
144 Mauritius Île Maurice Mauritius
145 Mayotte Mayotte Mayotte
146 Mexico Mexique Estados Unidos Mexicanos
147 Micronesia, Federal States of États Fédérés de Micronésie Micronesia
148 Moldova, Republic of Moldova, République de Moldova
149 Monaco Monaco Monaco
150 Mongolia Mongolie Mongol Uls
151 Montenegro Monténégro Crna Gora
152 Montserrat Montserrat Montserrat
153 Morocco Maroc Al Maghrib
154 Mozambique Mozambique Mocambique
155 Myanmar, Burma Myanmar, Birmanie Myanma Naingngandaw





N
156 Namibia Namibie Namibia
157 Nauru Nauru Nauru
158 Nepal Népal Nepal
159 Netherlands Pays-Bas Nederland/Holland
160 Netherlands Antilles Antilles Néerlandaises Nederlandse Antillen
161 New Caledonia Nouvelle-Calédonie Nouvelle-Calédonie
162 New Zealand Nouvelle-Zélande Aotearoa
163 Nicaragua Nicaragua Nicaragua
164 Niger Niger Niger
165 Nigeria Nigéria Nigeria
166 Niue Nioué Niue
167 Norfolk Island Norfolk, Île Norfolk Island
168 Northern Mariana Islands Îles Mariannes du Nord Northern Mariana Islands
169 Norway Norvège Norge

O
170 Oman Oman Saltanat Uman

P
171 Pakistan Pakistan Pakistan
172 Palau Palaos Belau
173 Palestinian National Authority Autorité Nationale Palestinienne Filastin
174 Panama Panama Panama
175 Papua New Guinea Papouasie-Nouvelle-Guinée Papua Niu Gini
176 Paraguay Paraguay Paraguay
177 Peru Pérou Peru
178 Philippines Philippines Pilipinas
179 Pitcairn Island Pitcairn Pitcairn Island
180 Poland Pologne Polska
181 Portugal Portugal Portugal
182 Puerto Rico Porto Rico Puerto Rico
Q
183 Qatar Qatar Dawlat Qatar

R
184 Reunion Island Ile de la Réunion Ile de la Réunion
185 Romania Roumanie Romania
186 Russian Federation Russie, Fédération de Rossiya
187 Rwanda Rwanda Rwanda

S
188 Saint Kitts and Nevis Saint-Kitts-et-Nevis
189 Saint Lucia Sainte-Lucie Saint Lucia
190 Saint Vincent and the Grenadines Saint-Vincent-et-les Grenadines
191 Samoa Samoa Samoa
192 San Marino Saint-Marin San Marino
193 Sao Tome and Príncipe Sao Tomé-et-Principe Sao Tome e Principe
194 Saudi Arabia Arabie Saoudite Al Arabiyah as Suudiyah
195 Senegal Sénégal Senegal
196 Serbia Serbie Srbija
197 Seychelles Seychelles Seychelles
198 Sierra Leone Sierra Leone Sierra Leone
199 Singapore Singapour Singapore
200 Slovakia (Slovak Republic) Slovaquie Slovensko
201 Slovenia Slovénie Slovenija
202 Solomon Islands Salomon, Îles Solomon Islands
203 Somalia Somalie Somalia
204 South Africa Afrique du Sud South Africa
205 South Georgia and South Sandwich Islands Géorgie du Sud et les Îles Sandwich du Sud
206 Spain Espagne España
207 Sri Lanka Sri Lanka Sri Lanka
208 Saint Helena Sainte-Hélène Saint Helena
209 St. Pierre and Miquelon Saint-Pierre-et-Miquelon Saint-Pierre et Miquelon
210 Sudan Soudan As-Sudan
211 Suriname Suriname Suriname
212 Svalbard and Jan Mayen Islands Svalbard et Île Jan Mayen Spitzbergen
213 Swaziland Swaziland Swaziland
214 Sweden Suède Sverige
215 Switzerland Suisse Schweiz (German), Suisse (French), Svizzera (Italian)
216 Syria, Syrian Arab Republic Syrienne, République Arabe Suriyah


T
217 Taiwan (Republic of China) Taïwan, Province de Chine T'ai-wan
218 Tajikistan Tadjikistan Jumhurii Tojikiston
219 Tanzania Tanzanie, République-Unie de Tanzania
220 Thailand Thaïlande Prathet Thai
221 Tibet Tibet Bod
222 Timor-Leste (East Timor) Timor-Leste (Timor Oriental) Timor
223 Togo Togo Republique Togolaise
224 Tokelau Tokelau Tokelau
225 Tonga Tonga Tonga
226 Trinidad and Tobago Trinité-et-Tobago Trinidad, Tobago
227 Tunisia Tunisie Tunis
228 Turkey Turquie Turkiye
229 Turkmenistan Turkménistan Turkmenistan
230 Turks and Caicos Islands Turks et Caïques, Îles Turks and Caicos Islands
231 Tuvalu Tuvalu Tuvalu

U
232 Uganda Ouganda Uganda
233 Ukraine Ukraine Ukrayina
234 United Arab Emirates Émirats Arabes Unis Al Imarat al Arabiyah al Muttahidah
235 United Kingdom Royaume-Uni United Kingdom
236 United States États-Unis United States
237 U.S. Minor Outlying Islands Îles Mineures Éloignées des États-Unis U.S. Minor Outlying Islands
238 Uruguay Uruguay Republica Oriental del Uruguay
239 Uzbekistan Ouzbékistan Uzbekiston Respublikasi

V
240 Vanuatu Vanuatu Vanuatu
-- Vatican City State (Holy See) Saint-Siège (État de la Cité du Vatican) Status Civitatis Vaticanæ
241 Venezuela Venezuela Venezuela
242 Vietnam Viêt Nam Viet Nam
243 Virgin Islands (British) Îles Vierges Britanniques
244 Virgin Islands (U.S.) Îles Vierges des États-Unis Virgin Islands

W
245 Wallis and Futuna Islands Wallis et Futuna Wallis et Futuna
246 Western Sahara Sahara Occidental

Y
247 Yemen Yémen Al Yaman

Z
-- Zaire (see Congo, Democratic People's Republic) Zaïre Zaire
248 Zambia Zambie Zambia
249 Zimbabwe Zimbabwe Zimbabwe



The 10 most densely populated countries
Rank Country Population Area (km2) Density (Pop per km2) Notes
1 Monaco 32,719 1.95 16,779 [52]
2 Singapore 4,620,657 707.1 6,535
3 Vatican City 824 0.44 1,873 [53]
4 Maldives 385,375 298 1,293
5 Malta 404,032 316 1,279
6 Bahrain 723,967 665 1,089 [54]
7 Bangladesh 155,688,660 147,570 1,055 [55]
8 Palestinian territories 4,223,760 6,020 702
9 Nauru 13,918 21 663
10 Republic of China (Taiwan) 22,955,395 36,190 634 [53]

The 16 countries with the largest total population:
Rank Country / Territory Population Date % of world population Source
1 China
(excluding Hong Kong and Macau) 1,334,018,022 November 9, 2009 19.67% Chinese Population Clock[56]
2 India 1,198,003,000 17.62% UN estimate
3 United States 307,896,665 November 9, 2009 4.52% Official USA Population clock
4 Indonesia 230,729,491 July 21, 2009 3.41% Indonesian Population clock
5 Brazil 192,012,993 November 9, 2009 2.83% Brazilian Population clock
6 Pakistan 167,905,500 November 9, 2009 2.48% Pakistani Population clock
7 Bangladesh 157,813,124 November 9, 2009 2.32% Private Bangladeshi Population clock
8 Nigeria 148,235,170 2.19% UN estimate
9 Russia 141,889,164 November 9, 2009 2.09% Russian Population Clock
10 Japan 127,614,000 July 21, 2009 1.88% Japanese Statistics Bureau
11 Mexico 111,809,963 November 9, 2009 1.64% Private Mexican Population Clock
12 Philippines 94,377,140 July 21, 2009 1.39%
Private Filipino Population Clock
13 Vietnam 87,017,453 July 21, 2009 1.28%
Private Vietnamese Population Clock
14 Germany 82,060,000 December 2008 1.21% Federal Statistical Office of Germany
15 Ethiopia 79,221,000 July 2008 1.17%
Ethiopia Central Statistics Agency
16 Egypt 77,439,137 November 9, 2009 1.14%
Egyptian Population Clock

Chinese Speaking Countries
List of countries with a Chinese (Putonghua, Mandarin) speaking population or Chinese is a widely spoken language.
Chinese Speaking Countries in Asia
China Hong Kong Macau
Tibet Indonesia (Java and Bali) Malaysia (Peninsular)
Singapore Taiwan


English Speaking Countries
List of countries and regions where English is national, primary language or is spoken by a significant portion of the population.
English Speaking Countries in Europe
United Kingdom England Scotland
Wales Northern Irleland Irleland
Gibraltar

English Speaking Countries in Africa
Botswana Cameroon The Gambia
Ghana Kenya Lesotho
Liberia Malawi Mauritius
Namibia Nigeria Rwanda
Saint Helena Seychelles Sierra Leone
South Africa Swaziland Uganda
Zambia Zimbabwe

English Speaking Countries in the Americas and the Caribbean
Canada United States

Anguilla Antigua and Barbuda Bahamas
Barbados Belize Cayman Islands
Dominica Grenada Guyana
Jamaica Saint Kitts and Nevis Saint Lucia
Trinidad and Tobago U.S. Virgin Islands British Virgin Islands

English Speaking Countries in Asia
Brunei Darussalam India Pakistan
Philippines Singapore Sri Lanka

English Speaking Countries in Australia and the Pacifics
Australia American Samoa Cook Islands
Fiji Guam Kiribati
Marshall Islands Micronesia (Fed. States of) Nauru
New Zealand Niue Northern Mariana Islands
Palau Pitcairn Samoa
Solomon Islands Tonga Tuvalu
Vanuatu

English is the primary language* in Anguilla, Antigua and Barbuda, Australia (Australian English), the Bahamas, Barbados, Bermuda, Belize (Belizean Kriol), the British Indian Ocean Territory, the British Virgin Islands, Canada (Canadian English), the Cayman Islands, the Falkland Islands, Gibraltar, Grenada, Guam, Guernsey (Channel Island English), Guyana, Ireland (Hiberno-English), Isle of Man (Manx English), Jamaica (Jamaican English), Jersey, Montserrat, Nauru, New Zealand (New Zealand English), Pitcairn Islands, Saint Helena, Saint Kitts and Nevis, Saint Vincent and the Grenadines, Singapore, South Georgia and the South Sandwich Islands, Trinidad and Tobago, the Turks and Caicos Islands, the United Kingdom, the U.S. Virgin Islands, and the United States.


List of Spanish Speaking Countries
List of countries in which Spanish has full legal or official status or in which Spanish is widely spoken.
Spanish Speaking Countries in Europe
Spain Andorra Gibraltar

Spanish Speaking Countries in Africa
Equatorial Guinea

Spanish Speaking Countries in the Americas and the Caribbean
Argentina Bolivia Chile
Colombia Costa Rica Cuba
Dominican Republic Ecuador El Salvador
Guatemala Honduras Mexico
Nicaragua Panama Paraguay
Peru Puerto Rico United States
Uruguay Venezuela

Spanish is the official language** in Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Dominican Republic, Ecuador, Equatorial Guinea, El Salvador, Guatemala, Honduras, México, Nicaragua, Panamá, Paraguay, Perú, Puerto Rico, Spain, Uruguay, and Venezuela.


Arabic Speaking Countries (in various dialects)
List of countries with Arabic as primary language or countries in which Arabic is widely spoken.
Arabic Speaking Countries in Africa
Algeria Chad Comoros
Djibouti Egypt Eritrea
Libya Mauritania Morocco
Sudan Tunisia Tanzania

Arabic Speaking Countries in Asia (Middle East)
Bahrain Iraq Israel
Jordan Kuwait Lebanon
Oman Palestinian territories Qatar
Saudi Arabia Syria United Arab Emirates
Yemen

Arabic is the official language** in Algeria, Bahrain, Comoros, Chad, Djibouti, Egypt, Eritrea, Iraq, Israel, Jordan, Kuwait, Lebanon, Libya, Mauritania, Morocco, Oman, Qatar, Saudi Arabia, Somalia, Sudan, Syria, Tunisia, United Arab Emirates, Yemen, Palestine, and Western Sahara.


Portuguese Speaking Countries
List of countries with Portuguese as official language or is regularly used by a large portion of the population.
Portugal Angola Brazil
Cape Verde Equatorial Guinea Mozambique
Guinea-Bissau Macau São Tomé and Principe
Timor-Leste (East Timor)

Portuguese is the official language** in Brazil, Mozambique, Angola, Portugal, Guinea-Bissau, East Timor, Equatorial Guinea, Cape Verde, and São Tomé and Príncipe.

list of French Speaking Countries
Francophone countries of the world. List of countries where French is native language, or French is regularly in use.
French Speaking Countries in Europe
France Belgium Luxembourg
Monaco Switzerland

French Speaking Countries in Africa
Algeria Benin Burkina Faso
Burundi Cameroon Central African Republic
Chad Comoros Democratic Republic of the Congo
Congo, Republic of the Côte d'Ivoire Djibouti
Equatorial Guinea Gabon Guinea
Madagascar Mali Mauritius
Morocco Niger Réunion
Rwanda Senegal Seychelles
Togo Tunisia

French Speaking Countries in the Americas and the Caribbean
Canada French Guiana Guadeloupe
Haiti Martinique

French Speaking Countries in Australia and the Pacifics
French Polynesia New Caledonia Vanuatu

french is the official language** in Belgium, Benin, Burkina, Faso, Burundi, Cameroon, Canada, Central, African, Republic, Chad, Comoros, Côte, d'Ivoire, Democratic, Republic, of, the, Congo, Djibouti, Equatorial, Guinea, France, Guinea, Haiti, Luxembourg, Madagascar, Mali, Monaco, Niger, Republic, of, the, Congo, Rwanda, Senegal, Seychelles, Switzerland, Togo, and Vanuatu.

* Primary language also called first language (also mother tongue, native language, or L1) is the first language a human being learns.

** Official language is a language that is given a special legal status in a particular country, state, or other territory as well as working languages in internatinal Organizations like the United Nations, or the European Union.

A mund dikush te i perkthej kto shkime ne Shqip se nuk e kuptom krejt angishten .

Zyra e të Dhënave të Popullatës parashikon se deri nga mesi i këtij shekulli, popullata e botës do të arrijë në 9 miliard e 300 milion banorë, një rritje prej 45 përqind në krahasim me popullsinë e sotme që vlerësohet në rreth 6 miliard e 400 milion. Kjo, megjithë faktin që ritmet e lindjeve për grua kanë rënë, nga më shumë se 5 fëmijë në vitet 50 në 2,8 fëmijë sot. Këto ritme parashikohet të bien deri në 2,5 fëmijë për grua në vitet e ardhëshme. Por ku do të ndodhë rritja më e madhe e popullatës? Demografi Carl Haub, shpjegon:

"Për vendet e zhvilluara, perspektiva është 0 përqind rritje e popullatës. Dhe nuk duhet harruar se i vetmi vend i industrializuar që në fakt ka rritje popullate është Amerika dhe është pikërisht kjo rritje që nuk po lejon uljen e mëtejshme të ritmeve në këto vende. E gjithë rritja e popullatës së botës, rreth 99 përqind është e përqendruar tek vendet në zhvillim"
Për të ilustruar këtë, zoti Haub sjell si shembull dy vende me prirje tepër të ndryshme popullate: Nigerinë dhe Japoninë. Ai thotë se sot, të dy këta vende kanë popullatë të ngjashme: Nigeria ka 137 milion ndërsa ndërsa Japonia 128 milion.
"Por nëse shikojmë prirjet, rezulton se në të ardhmen Nigeria do të ketë 3 herë më shumë banorë se sa Japonia".
Në vitin 2050, popullsia e Nigerisë pritet të arrijë në 307 milion, ndërsa Japonia do të ketë vetëm 100 million, një rënie prej 22 përqind.
Zoti Haub thotë se edhe në botën në zhvillim, ritmet e lindjeve janë shumë të ndryshme - Tailanda ka mesatarisht 1,7 lindje për grua ndërsa Nigeri 8. Ai shpjegon se ka mundësi që ritme të tilla të pësojnë rënie në Afrikë, ashtu siç ka ndodhur edhe në vende të tjera. Por ai e pranon se është e pamundur të thuhet se sa me shpejtësi do të bien këto ritme.
Ai është i sigurt për një gjë: se diferenca e moshës mesatare midis botës së industrializuar dhe dhe asaj në zhvillim do të vazhdojë të rritet, ndërkohë që popullatat në Evropë dhe në Amerikën e Veriut përgjithësisht do të plaken ndërsa vendet në zhvillim do të rinohen më shumë nga kjo pikpamje. Kjo, thotë ai, do të ketë pasoja të rëndësishme ekonomike për të ardhmen.

"Popullata po pëson ndryshime të mëdha jo thjesht në kuptimin e sasisë por të moshës. Popullata e re sot po u përket gjithnjë e më shumë vendeve në zhvillim. Këta janë njerëzit që ngrejnë familje dhe që blejnë më shumë. Prandaj mendoj se atje do të; jenë edhe tregjet më të mëdhenj të së ardhmes".
Carl Haub thotë se kur është fjala për prirjet e popullatës, Shtetet e Bashkuara janë në një pozitë të lakmueshme krahasuar me vendet e tjera të industrializuara. Ai thotë se ndërsa Japonia dhe Gjermania janë të shqetësuara për ritmet e lindjeve, prej mesatarisht 1,8, të cilat nuk garantojnë zëvendësimin e popullatës, Shtetet e Bashkuara kanë ritme të qendueshme prej 2 lindje për grua që siguron vazhdimësinë. Veç kësaj, Shtetet e Bashkuara kanë avantazhin se në vend hyn rregullisht një popullatë e re në moshë pune siç janë 1 milion e 300 mijë imigrantët që vijnë këtu çdo vit. Pritet që deri në vitin 2050, popullsia e Amerikës të arrijë në më shumë se 400 milion banorë

Shtetet e Bashkuara të Amerikës (zakonisht të njohura si Shtetet e Bashkuara, Shtetet e Bashkueme, SHBA-të, ShBA-të ose Amerika, anglisht: United States of America) janë republikë federative kushtetuese, e përbërë prej 50 shtetesh dhe një qarku federal. Vendi shtrihet kryesisht në Amerikën e Veriut, ku dyzetetetë shtete të ngjitura dhe Washington, D.C., qarku i kryeqytetit, ndodhen në mes të oqeaneve Atlantik dhe Paqësor, në kufi me Kanadën në veri dhe Meksikën në jug. Shteti i Alaskës ndodhet në veriperëndim të kontinentit, me Kanadën në lindje dhe Rusinë në perëndim përtej Ngushticës së Beringut. Shteti i Hawait është arkipelag në mes të Paqësorit. SHBA-të gjithashtu posedojnë disa territore, treva ishullore, në Karaibe dhe Paqësor.
Me sipërfaqe prej 9,83 milion km² (3,79 milje²) dhe me popullsi prej 306 milion banorësh, Shtetet e Bashkuara janë vendi i tretë ose i katërt në botë për nga sipërfaqja, si dhe i treti sipas hapësirës tokësore dhe popullsisë. Shtetet e Bashkuara janë njëri prej vendeve më të llojllojshme etnikisht dhe njëri prej kombeve shumëkulturore, si rrjedhojë e imigrimit në shkallë të lartë prej shumë vendeve.^[1] Ekonomia e SHBA-ve është më e madhja në botë, me prodhim vendor bruto (PVB, GDP) vlerësuar më 2008 në shumë prej 14,3 trilion dollarësh (23% e PVB-së nominale të botës dhe gati 21% sipas barazimit të fuqisë blerëse).^[2][3]
Kombi amerikan u themelua nga trembëdhjetë kolonitë e Britanisë së Madhe, ndodhur përgjatë bregdetit Atlantik. Më 4 korrik 1776, ato nxorën Deklaratën e Pavarësisë, që shpalli mëvetësinë e tyre nga Britania e Madhe dhe formimin e një bashkimi kooperativ.^[4] Shtetet kryengritëse mposhtën Britaninë e Madhe në Luftën Revolucionare Amerikane, luftën e parë të suksesshme të kolonive për pavarësi. Kuvendi i Filadelfisë përpiloi Kushtetutën e tashme të Shteteve të Bashkuara më 17 shtator 1787; miratimi i saj në vitet vijuese i bëri shtetet pjesë të një republike të vetme me qeveri të fuqishme qendrore. Karta e të Drejtave, e përbërë nga 10 amendamentet e para kushtetuese si garanci e të drejtave dhe lirive themelore qytetare, u ratifikua më 1791.
Në shekullin XIX, Shtetet e Bashkuara gllabëruan tokë nga Franca, Spanja, Mbretëria e Bashkuar, Meksika dhe Rusia, si dhe aneksuan Republikën e Teksasit dhe Republikën e Hawait. Mosmarrëveshjet mes jugut bujqësor dhe veriut industrial rreth të drejtave të shteteve dhe zgjerimit të institucionit të skllavërisë provokoi Luftën Qytetare Amerikane të viteve 1860. Fitorja e veriut parandaloi një ndarje të përhershme të shtetit dhe çoi drejt përfundimit të skllavërisë së ligjshme në Shtetet e Bashkuara. Kah vitet 1870, ekonomia kombëtare ishte më e madhja në botë.^[5] Lufta Spanjollo-Amerikane dhe Lufta e Parë Botërore konfirmuan statusit e vendit si fuqi ushtarake. Më 1945, Shtetet e Bashkuara dolën nga Lufta e Dytë Botërore si vendi i parë me armë bërthamore, anëtar i përhershëm i Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, si dhe mise themeluese të NATO-s. Fundi i Luftës së Ftohtë dhe shpërbërja e Bashkimit Sovjetik i la SHBA-të si superfuqinë e vetme. Afro 50% të shpenzimeve ushtarake të rruzullit bëhen nga Shtetet e Bashkuara, që vazhdojnë të kryesojnë si pishtar ekonomik, politik dhe kulturor i botës

Etimologjia
Më 1507, hartografi gjerman Martin Waldseemüller punoi hartën e botës dhe përdori emrin Amerikë (‘’America’’) për hemisferën perëndimore në nderim të eksploruesit dhe hartografit italian Amerigo Vespucci.^[7] Kolonitë e mëparshme britanike e përdorën për herë të parë emrin modern të vendit në Deklaratën e Pavarësisë, duke shpallur “njëzëri mëvetësinë e trembëdhjetë Shteteve të bashkuara të Amerikës,” miratuar nga “Përfaqësuesit e Shteteve të bashkuara të Amerikës” më 4 korrik 1776.^[8] Emri i sotshëm u finalizua më 15 nëntor 1777, kur Kongresi i Dytë Kontinental nxori Nenet e Konfederatës, i pari prej të cilëve thotë, “Stili [emri] i kësaj Konfederate do të jetë ‘Shtetet e Bashkuara të Amerikës’.” Forma e shkurtër “Shtetet e Bashkuara” (United States) është gjithashtu standarde. Trajta të tjera përfshijnë “U.S.”, “USA” dhe “America” në anglisht dhe “SHBA” e “Amerikë/Amerika” në shqip. Emra bisedimorë në anglisht përfshijnë “U.S. of A.” (SHB të A-së) dhe “the States” (Shtetet). “Columbia” ishte dikur moti emër i popullarizuar për Shtetet e Bashkuara me prejardhje nga emri i Kristofor Kolombit; u zgjodh për emër të Distriktit të Kolumbisë.
Mënyra standarde e të shquarit të qytetarit të SHBA-ve është “amerikan.” Në anglisht si dhe në shqip, fjala “amerikan” përdorë rrallë për t’iu referuar njerëzve që nuk kanë lidhje me Shtetet e Bashkuara. Në anglisht emrat “United States,” “American” dhe “U.S.” përdoren edhe në cilësi të mbiemrit për t’iu referuar vendit (“American values,” “U.S. forces”).^[9]
Togfjalëshi “Shtetet e Bashkuara” kryesisht përdoret në shumës në gjuhën shqipe. Në anglisht u përdor fillimisht në numrin shumës—p.sh. “the United States are”—sikur që është rasti në Amendamentin e Trembëdhjetë të Kushtetutës së SHBA-ve, miratuar më 1865. Pas Luftës civile u bë e zakontë që emri të përdorej në njëjës—p.sh. “the United States is.” Njëjësi është trajta standarde; shumësi ruhet në idioma si “these United States” (këto Shtete të Bashkuara).

Pamje satelitore e topografisë së SHBA-ve kontinentale



Hapësirë e përgjithshme tokësore e SHBA-ve kontinentale (SHBA-të e ngjitura) është afro 768 milion hektarë. Hawaii, që ngërthen në vete një arkipelag në Paqësorin qendror, në jugperëndim të Amerikës Veriore, ka mbi 1,6 milion hektarë.^[11] Pas Kanadës dhe Rusisë, Shtetet e Bashkuara janë i tretë ose i katërt më i madh, duke u ranguar para ose pas Kinës. Rangimi varet nga mosmarrëveshja territoriale mes Kinës dhe Indisë dhe mënyra e llogaritjes së sipërfaqes së SHBA-ve: “CIA World Factbook” jep 9,826,630 km²,^[12] statistikat e Kombeve të Bashkuara tregojnë 9,629,091 km²,^[13] ndërsa Enciklopedia Britanike 9,522,055 km².^[14] Duke përfshirë vetëm sipërfaqen tokësore, Shtetet e Bashkuara janë të tretat në madhësi, menjëherë pas Rusisë dhe Kinës dhe pak para Kanadës.^[15]
Vargmali Teton, pjesë e Maleve Shkëmbore (Rocky Mountains)



Rrafshi bregdetar i Atlantikut zëvendësohet nga pyjet dhe kodrat e përsëritshme të Piemontit. Malet Apalaçe e ndajnë bregun lindor prej Liqeneve të Mëdha dhe pllajave të Mesperëndimit. Lumi Misisipi-Mizuri, sistemi lumor i katërti më i gjati në botë, rrjedh kryesisht veri-jug përmes zemrës së dheut. Preritë e rrafshëta e të pëlleshme të Rrafshinave të Mëdha zgjerohet drejt perëndimit, duke u ndalur në trevën malore të juglindjes. Malet Shkëmbore, në cepin perëndimor të Rrafshinave të Mëdha, shkojnë drejt veriut e jugut përgjatë tërë vendit, duke mbërritur lartësi më të madhe se 4.300 metra në Kolorado. Më në perëndim ndodhet Pellgu i Madh dhe shkretëtirat si ajo Mojave. Vargmalet Sierra Nevada dhe Cascade shtrihen në drejtim të bregut të Paqësorit. Në lartësi prej 6.194 metrash, Mali McKinley i Alaskës është maja më e lartë e vendit. Vullkanet aktive janë të rëndomta në të gjithë ishujt Aleute dhe Aleksandër të Alaskës dhe në ujdhesat e Hawaiit. Supervullkani që gjendet në Parkut Kombëtar Yellowstone në Malet Shkëmbore është veçoria më e madhe vullkanike e kontinentit

Shtetet e Bashkuara, me madhësinë dhe laramaninë gjeografike, përfshijnë shumicën e llojeve të klimave. Në lindje të meridianit të 100-të, klima vargon prej asaj të lagësht kontinentale në veri në atë të lagësht nëntropikale në jug. Cepi jugor i Floridës ka klimë tropikale, sikurse Hawaii. Rrafshinat e Mëdha në perëndim të meridianit të 100-të janë gjysmë të thata. Shumë prej maleve perëndimore kanë klimë alpine. Klima është e thatë në Pellgun e Madh, shkretinore në jugperëndim, mesdhetare në bregdetin e Kalifornisë, si dhe oqeanike në bregdetin e Oregonit, Washingtonit dhe në Alaskën jugore. Pjesa dërmuese Alaksës ka klimë nënarktike ose polare. Moti ekstrem nuk është i rrallë—shtetet që lagen nga Gjiri i Meksikës i nënshtrohet uraganeve dhe shumica e tornadove (dredhëzave) të botës ngjajnë në SHBA, kryesisht në Shtegun e Tornadove në mesperëndim.^[17]
Ekologjia e SHBA-ve konsiderohet “megadiverse”: afro 17 mijë specie të bimëve enëzore gjendet në SHBA-të e ngjitura dhe në Alaskë, si dhe mbi 1.800 specie bimë lulesh gjenden në Hawaii, prej të cilave disa ndodhen edhe në tokën amë.^[18] Shtetet e Bashkuara janë atdhe i mbi 400 specieve të gjitarëve, 750 shpezëve, 500 zvarranikëve dhe ujëtokësorëve.^[19] Rreth 91 mijë specie të insekteve janë të njohura.^[20] Ligji për Speciet e Rrezikuara i vitit 1973 mbron speciet e kërcënuara dhe të rrezikuara si dhe vendbanimet e tyre, që mbikëqyren nga organ i veçantë i qeverisë federale. Ka 58 parqe kombëtare dhe qindra parqe, pyje dhe hapësira zoologjike që menagjohen nga qeveria federale.^[21] Në tërësi, qeveria zotëron 28,8% të hapësirës tokësore.^[22] Kjo hapësirë është kryesisht e mbrojtur, ndonëse disa jepen me qesim për shpime për naftë dhe gaz, xehetari, industrinë e drurit, ose rritjen e gjedheve; 2,4% përdoret për qëllime ushtarake.^[22]

Amerikanët vendës dhe ardhësit evropianë
Popujt indigjenë të dheut amë të SHBA-ve, përfshirë edhe vendësit e Alaskës, mërguan nga Azia. Ata filluan të vinin së paku 12 mijë deri më 40 mijë vjet më parë.^[23] Disa, sikurse kultura parakolumbiane e Misisipit, zhvilluan bujqësi të avancuar, arkitekturë të lartë, si dhe shoqëri të nivelit shtetëror. Pas fillimit të vendosjes së evropianëve në hemisferën perëndimore, miliona amerikanë vendës vdiqën nga epidemi të sëmundjeve të importuara sikurse lija.^[24]
Anija Mayflower barti pelegrinët (Pilgrims) në Botën e Re më 1620, siç pikturohet nga William Halsall në “Mayflower në limanin e Plymouthit,” 1882



Më 1492, eksploruesi gjenovez Kristofor Kolombi, i kontraktuar nga kurora spanjolle, mbërriti disa prej ishujve të Karaibeve, duke shënuar kontaktit e parë me popullsinë vendëse. Më 2 prill 1513, konkistadori spanjoll Juan Ponce de León zbarkoi në tokën që e quajti “La Florida”—ardhje e parë e dokumentuar e evropianëve në trevën amë që sot i përket SHBA-ve. Përnguljet spanjolle në rajon u ndoqën nga koloni në SHBA-të e sotme jugperëndimore, të cilat tërhoqën mijëra banorë përmes Meksikës. Tregtarët francezë të leshit themeluan avanposte në Francën e Re rreth Liqeneve të Mëdha; Franca eventualisht pretendoi një copë të madhe të brendisë së Amerikës së Veriut, deri te Gjiri i Meksikës. Përngulja e parë e suksesshme e anglezëve ishte kolonia e Virgjinisë në Jamestown më 1607 dhe Plymouth i pelegrinëve më 1620. Më 1628 u dha leja për koloninë e Gjirit të Masaçusetsit, gjë që rezultoi në valë të mërgimeve; kah viti 1634, Anglia e Re kishte rreth 10 mijë kolonë puritanë. Mes fundviteve 1610 dhe Revolucionit Amerikan, rreth 50 mijë të dënuar u shpunë në kolonitë britanike të Amerikës.^[25] Duke filluar më 1614, holandezët u vendosën në rrjedhën e poshtme të lumit Hudson, duke përfshirë Amsterdamin e Ri në ishullin e Manhattanit.
Më 1674, holandezët ia lëshuan trevën e tyre në Amerikë Anglisë; krahina e Holandës së Re u riemërua Nju Jork. Shumë imigrantë të ri, sidomos në jug, ishin shërbëtorë me kontratë—rreth dy të tretat e të gjithë imigrantëve të Virgjinisë mes viteve 1630 dhe 1680.^[26] Kah fundi i shekullit, skllevërit afrikanë po bëheshin burimi parësor i punës së detyruar. Me ndarjen e Karolinës në dy koloni më 1729 dhe kolonizimi i Gjeorgjisë më 1732, u themeluan trembëdhjetë kolonitë britanike që do të krijonin Shtetet e Bashkuara. Të gjitha kishin qeveri vendore me zgjedhje të hapura për shumicën e njerëzve të lirë, me përkushtim në rritje për të drejtat e lashta të anglezëve dhe një ndjesi të vetëqeverisjes që nxiste republikanizmin. Të gjitha kolonitë legalizuan tregtinë me skllevër afrikanë. Lindshmëria e lartë dhe vdekshmëria e ulët, bashkë me imigrimin e vazhdueshëm, bënë që popullsia e kolonive të rritej me shpejtësi. Lëvizja e ringjalljes së krishterë e viteve 1730 dhe 1740 e njohur si Zgjimi i Madh cyti interesim në religjion dhe liri fetare. Në Luftën kundër Francezëve dhe Indianëve, forcat britanike morën Kanadën nga francezët, por popullsia frëngjishtfolëse mbeti politikisht e izoluar nga kolonitë jugore. Duke përjashtuar amerikanët vendës të Shteteve të Bashkuara (të njohur si amerikanët indianë), të cilët qenë zhvendosur, këto trembëdhjetë koloni kishin një popullsi prej 2.6 milion banorësh më 1770, rreth një e treta e popullsisë së Britanisë; gati çdo i pesti amerikan ishte skllav.^[27] Ndonëse të nënshtruar nga tatimit britanik, kolonët amerikanë nuk gëzonin përfaqësim në Parlamentin e Britanisë së Madhe.

Pavarësia dhe zgjerimi
Shpallja e Pavarësisë, nga John Trumbull, 1817–18



Tensione midis kolonive amerikane dhe britanikëve gjatë periudhës revolucionare të viteve 1760 dhe fillimviteve 1770 çuan në Luftën Revolucionare Amerikane, që zgjati nga 1775 deri më 1781. Më 14 qershor 1775, Kongresi Kontinental, i tubuar në Filadelfi, themeloi Ushtrinë Kontinentale nën komandën e George Washingtonit. Duke proklamuar se “të gjithë njerëzit krijohen të barabartë” dhe të pajisur me “të drejta të patjetërsueshme,” Kongresi nxori Deklaratën e Pavarësisë, të hartuar kryesisht prej Thomas Jeffersonit, më 4 korrik 1776. Kjo datë tani festohet çdo vit si Dita e Pavarësisë së Amerikës. Më 1777, Nenet e Konfederatës themeluan një qeveri të dobët federale që funksionoi deri më 1789.
Pas disfatës britanike ndaj forcave amerikane të ndihmuara nga francezët, Britania e Madhe njohu pavarësinë e Shteteve të Bashkuara dhe sovranitetin e shteteve mbi trevat në perëndim të lumit Misisipi. Një kuvend kushtetues u organizua më 1787 nga përkrahësit e një qeverie të pushtetshme qendrore, me të drejtën për të tatuar. Kushtetuta e Shteteve të Bashkuara u ratifikua më 1788, ndërsa Senati, Shtëpia e Përfaqësuesve dhe kryetari—George Washington—për herë të parë morën detyrën më 1789. Karta e të Drejtave, që ia ndalon qeverisë federale kufizimin e të drejtave vetjake dhe garanton një sërë mbrojtjesh ligjore, u miratua më 1791.
Qëndrimi ndaj skllavërisë po ndryshonte; një dispozitë kushtetuese e mbronte skllavërinë deri më 1808. Shtetet e veriut e shfuqizuan skllavërinë mes viteve 1780 dhe 1804, duke i lënë shtetet e jugut si mbrojtëse të këtij “institucioni të pazakontë.” Zgjimi i Dytë i Madh, që filloi me shekullin XIX, e bëri evangjelizmin forcë shtytëse për reformave të ndryshme shoqërore, përfshirë çrrënjosjen e skllavërisë.
Zgjerimi territorial sipas datave



Etja amerikane për zgjerim drejt perëndimit parapriu një sërë luftërash me indianët dhe politikën për heqjen e indianëve që i shpronësoi ata nga toka e tyre amtare. Blerja e Luizianës, trevës së pretenduar nga Franca, nën udhëheqjen e kryetarit Thomas Jefferson më 1803, pothuajse e dyfishoi madhësinë e vendit. Lufta e 1812-ës, që u shpall kundër Britanisë për arsye të ndryshme dhe përfundoi me barazim, e forcoi nacionalizmin amerikan. Një varg inkursionesh ushtarake të SHBA-ve në Floridë e shtynë Spanjën t’ia kalonte Amerikës Floridën bashkë me treva të tjera të Gjirit të Meksikës më 1819. Shtetet e Bashkuara e aneksuan Republikën e Teksasit më 1845. Koncepti i quajtur “Manifest Destiny” (Fati i Qartë) u popullarizua gjatë kësaj kohe.^[28] Traktati i Oregonit më 1846 me Britaninë i dha SHBA-ve kontroll mbi veriperëndimin e sotëm amerikan. Fitorja amerikane në Luftën Meksikano-Amerikane rezultoi në shkëputjen më 1848 nga Meksika të Kalifornisë dhe një pjese të mirë të rajonit të sotëm jugperëndimor. Mësymja e Arit në Kaliforni gjatë viteve 1848-49 solli edhe më shumë imigrantë drejt perëndimit. Hekurudhat e reja bënë të mundshëm zhvendosjen për ardhësit dhe rritën konfliktin me amerikanët vendës. Gjatë një gjysmëshekulli, deri në 40 milion bizonë amerikanë (buffalo) u therën për lëkurën dhe mishin e tyre për të lehtësuar zgjerimin e hekurudhave. Humbja e bufalëve, si burim parësor për indianët e rrafshinës, ishte goditje ekzistenciale për shumë kultura vendore.

Lufta Civile dhe industrializimi
Beteja e Gettysburgut, litografi nga Currier & Ives, rr. 1863



Tensionet mes shteteve skllavopronare dhe atyre të lira shfaqeshin në argumente rreth të drejtave të qeverisë federale dhe atyre shtetërore, si dhe në konflikte të dhunshme rreth zgjerimit të skllavërisë në shtete të reja. Abraham Lincolni, kandidat i Partisë Republikane shumicë kundër skllavërinë, u zgjodh kryetar më 1860. Para se të bënte betimit, shtatë shtete skllavopronare shpallën ndarjen e tyre—të cilën qeveria federale e cilësoi ilegale—dhe formuan Shtetet e Konfederatës së Amerikës. Me sulmin e Konfederatës më Fort Sumter, filloi Lufta Civile Amerikane dhe katër shtete tjera skllavopronare iu bashkëngjitën Konfederatës. Proklamata e Emancipimit e Lincolnit e ngarkoi Unionin me detyrën e përfundimit të skllavërisë. Me ngadhënjimin e Unionit më 1865, tri amendamente të Kushtetutës së SHBA-ve siguruan liri për gati katër milion afro-amerikanë, që kishin qenë skllevër,^[29] iu dha shtetësinë amerikane, si dhe të drejtën e votës. Lufta dhe vendimi i saj çoi në rritje përmbajtësore të pushtetit federal.^[30]
Imigrantët zbarkojnë në Ellis Island, Nju Jork, 1902



Pas luftës, vrasja e Lincolnit radikalizoi politikat republikane të rindërtimit, që synonin riintegrimin dhe ringritjen e shteteve jugore duke siguruar njëherësh edhe të drejtat e skllevërve të sapoçliruar. Rrjedha e zgjedhjeve të kontestuara presidenciale më 1877 përfundoi rindërtimit; ligjet Jim Crow shpejt ua hoqën të drejtat shumë afro-amerikanëve. Në veri, urbanizimi dhe një fluks i paparë imigrantësh nga Evropa jugore dhe lindore përshpejtuan industrializimin e vendit. Vala e imigrimit, që zgjati deri më 1929, ofroi fuqi punëtore dhe e transformoi kulturën amerikane. Zhvillimi i infrastrukturës kombëtare i hapi rrugë rritjes ekonomike. Masakra e Wounded Knee (Gjurit të Lënduar) më 1890 ishte konflikti i fundit ushtarak i përmasave të mëdha i Luftave Indiane. Më 1893, monarkia indigjene në Paqësor, Mbretëria e Hawait u përmbys nga një grusht shteti udhëhequr nga banorë amerikanë; Shtetet e Bashkuara e aneksuan arkipelagun më 1898. Triumfi në Luftën Spanjollo-Amerikane të njëjtin vit demonstroi se Shtetet e Bashkuara ishin fuqi botërore dhe u përcollën nga aneksimi i Porto Rikos, Guamit dhe Filipineve. Këto të fundit fituan pavarësinë e tyre një gjysmëshekulli më vonë; Porto Riko dhe Guami mbeten territore amerikane.

Shkenca dhe teknologjia
Astronauti Buzz Aldrin gjatë zbritjes së parë të njerëzve në hënë, 1969



Shtetet e Bashkuara udhëheqin botën në hulumtime shkencore dhe risi teknologjike që prej fundshekullit XIX. Më 1876, Alexander Graham Bell u akordua me patentën e partë amerikane për shpikjen e telefonit. Laboratori i Thomas Edisonit e zhvilloi fonografin, të parin poçin elektrik të qëndrueshëm dhe kinetoskopin apo videokamerën e parë të suksesshme. Nikola Tesla ishte pionier i rrymës alternative, motorit RRA dhe radios.
Në fillimshekullin XX, kompanitë e automobilave me pronarë Ransom E. Olds dhe Henry Ford promovuan linjën e montimit (assembly line). Vëllezërit Wright, më 1903, punuan avionin e parë.^[93] Ngritja e nazizmit në vitet 1930 bëri që shumë shkencëtarë evropianë, ndër ta Albert Einstein dhe Enrico Fermi, të imigronin në Shtetet e Bashkuara. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Projekti Manhattan zhvilloi armët bërthamore, që nisën epokën atomike. Gara hapësinore mundësoi avancime të ngutshme në raketari, materiale shkencore dhe kompjuterë. Shtetet e Bashkuara zhvilluan gati në tërësi ARPANET-in dhe pasardhësin e tij, internetin. Sot, sasi më e madhe e financimeve zhvillimore dhe kërkimore, 64%, vjen nga sektori privat.^[94] Shtetet e Bashkuara prijnë në botë për kërkime shkencore dhe ndikimin e punës shkencore.^[95] Amerikanët posedojnë nivele të larta të prodhimeve teknologjike,^[96] dhe gati gjysma e shtëpive amerikane kanë qasje në internet broadband.^[97] Vendi është zhvilluesi dhe rritësi kryesor i ushqimit gjenetikisht të modifikuar; më shumë se gjysma e arave të mbjella me bimë biotek janë në Shtetet e Bashkuara.^[98]

Demografia
Prejardhja kombëtare mbizotëruese nëpër qarqe, 2000



Shtetet e Bashkuara projektohen nga Byroja e Regjistrimeve të kenë 306.560.000 banorë,^[111] përshirë një vlerësim prej 11,2 milion imigrantësh ilegalë.^[112] Shtetet e Bashkuara janë vendi i tretë në botë përkah popullsia, pas Kinës dhe Indisë. Shtimi natyror është 0,89%,^[12] krahasuar me 0,16% në Bashkimin Evropian.^[113] Lindshmëria prej 14,16 në 1.000 banorë, 30% nën mesataren botërore, është më e lartë se cilitdo shtet në Evropë me përjashtim të Shqipërisë dhe Irlandës.^[114] Në vitin fiskal 2008, 1,1 milion imigrantë u pajisën me leje qëndrimi të përhershëm.^[115] Meksika është burimi prijës i rezidentëve të rinj prej dy dekadash; nga 1998, Kina, India dhe Filipinet qëndrojnë në top katërshen e vendeve prej nga vijnë mërgimtarët.^[116] Shtetet e Bashkuara janë vendi i vetëm i industrializuar ku projektohet shtim i madh i popullsisë.^[117]
Shtetet e Bashkuara kanë popullsi të llojllojshme—tridhjetenjë grupe të prejardhjes kanë më shumë se një milion pjesëtarë.^[118] Amerikanët e bardhë janë grupi më i madh racor, ku gjermano-amerikanët, irlandez-amerikanët dhe anglo-amerikanët përbëjnë tri prej katër grupeve më të mëdha të vendit për nga prejardhja kombëtare.^[118] Afro-amerikanët janë pakica më e madhe racore dhe grupi i tretë përkah prejardhja.^[118][119] Azatiko-amerikanët janë pakica e dytë më e madhe racore; dy grupet më të mëdha janë kinezët dhe filipinezët.^[118] Më 2007, popullsia amerikane përbëhej, sipas vlerësimeve, edhe nga 4,5 milion amerindianë dhe indigjenë të Alaskës (2,9 milion vetëm të këtij grupi) dhe mbi 1 milion vendës të Hawait ose të ujdhesave të Paqësorit (ekskluzivisht 0,5 milion).^[119][120]
Raca/Etnia (2007)^[119]

Të bardhë	80.0%
Afro-amerikanë	12.8%
Aziatikë	4.4%
Amerindianë dhe Alaskas vendorë	1.0%
Hawaianë vendorë dhe ishullorë të Paqësorit	0.2%
Shumëracorë	1.6%
Hispanikë dhe latino (të çfarëdo race)	15.1%

Shtimi i popullatës hispanike dhe latine (termet janë zyrtarisht të këmbyeshme) është trend madhor demografik. 45,4 milion amerikanë me prejardhje hispanike identifikohen si etni e veçantë nga Byroja e Regjistrimeve; 64% të hispanikëve janë me origjinë meksikane.^[121] Mes viteve 2000 dhe 2007, popullata hispanike në vend u rrit për 27%, ndërsa ajo johispanike për vetëm 3,6%.^[119] Rritja kryesisht i atribuohet imigrimit; që më 2007, 12,4% e popullsisë amerikane qe lindur jashtë vendit, 54% prej të cilëve në Amerikën Latine.^[122] Pjelloria është gjithashtu faktor; femra hispanike mesatarisht lind tre fëmijë gjatë jetës së saj. Shkalla e pjellorisë në krahasim është 2,2 për femra zezake johispanike dhe 1,8 për femra të bardha johispanike (nën shkallën e nevojshme për zëvendësim, 2,1).^[117] Minoritetet (të përkufizuara nga Byroja e Regjistrimit, të gjithë tjerët veç hispanikëve, hispanikët, të bardhët joshumëracorë) përbëjnë 34% të popullsisë; priten të bëhen shumicë kah viti 2042.^[123]
Rreth 79% e amerikanëve jetojnë në hapësira urbane (sipas përkufizimit, këto përfshijnë edhe periferitë); gjysma e tyre banojnë në qytete me popullsi mbi 50,000.^[124] Më 2006, 254 vendbanime të rregullta kishin mbi 100 mijë banorë, nëntë qytetet ishin milionëshe dhe katër qytete botërore kishin mbi 2 milion banorë (New York, Los Angeles, Chicago dhe Houston).^[125] Në SHBA ekzistojnë pesëdhjetë hapësira metropolitane me popullsi më të madhe se 1 milion.^[126] Prej pesëdhjetë metropoleve me rritjen më të shpejtë, njëzetetri janë në perëndim dhe njëzetepesë në jug. Metropolet Atlanta, Dallas, Houston, Phoenix dhe Inland Empire në Kaliforni të gjitha u shtuan në popullsi për tri të katërtat nga 2000 më 2006

Gjuha
Gjuhët (2005)^[128]

anglisht (gjuhë të vetme)	216,2 milion
spanjisht dhe kreola spanjolle	32,2 milion
kinezisht	2,3 million
frëngjisht dhe kreola frënge	1,9 milion
tagalogisht (filipinisht)	1,4 milion
vietnamisht	1,1 milion
gjermanisht	1,1 milion

Anglishtja është de facto gjuha kombëtare. Ndonëse nuk ka gjuhë zyrtare në nivelin federal, disa ligje—si kërkesat për natyralizim në SHBA—venë anglishten si standard. Më 2005, rreth 216 milion, ose 81% e popullsisë pesë vjeç e sipër, fliste vetëm anglisht në shtëpi. Spanjishtja, folur nga 12% e popullsisë në shtëpi, është gjuha e dytë më e përhapur dhe gjuha e huaj më së shpeshti e mësuar.^[128][129] Disa amerikanë avokojnë bërjen e anglishtes gjuhë zyrtare të vendit, siç është rasti në së paku njëzetetetë shtete.^[130] Hawaishtja dhe anglishtja, që të dyja, janë gjuhë zyrtare në Hawai sipas ligjit shtetëror.^[131] Përderisa asnjëri shtet nuk kanë gjuhë zyrtare, Meksika e Re ka ligje që mundësojnë përdorimin e anglishtes dhe spanjishtes, sikurse bën Luiziana për anglisht dhe frëngjisht.^[132] Shtetet tjera, si Kalifornia, mandatojnë botimin e versioneve spanjisht të dokumenteve të caktuara qeveritare, përfshirë formularët në gjykata.^[133] Disa treva ishullore janë të garantuara njohje zyrtare të gjuhëve të tyre vendore, krahas anglishtes: samoishtja dhe gjuha çamorro njihen në Samoan Amerikane, përkatësisht në Guam; gjuhët karoline dhe çamorro njihen në Ishujt Veriorë të Marianës; spanjishtja është gjuhë zyrtare në Porto Riko.

Feja
Kishë Baptiste Jugore; shumica e amerikanëve identifikohen si të krishterë.



Shtetet e Bashkuara janë zyrtarisht komb shekullar; Amendamenti i Parë i Kushtetutës së SHBA-ve garanton ushtrimin e lirë të fesë dhe ndalon vendosjen e qeverisjes fetare. Në një studimi më 2002, 59% e amerikanëve thanë se feja luan “rol shumë të rëndësishëm në jetët e tyre,” figurë shumë më e lartë sesa në cilindo vend tjetër të pasur.^[134] Sipas një sondazhi më 2007, 78,4% të të rriturve identifikoheshin si të krishterë,^[135] më pask se 86,4% sa ishin më 1990.^[136] Konfesionet protestante përbënin 51.3%, ndërsa katolicizmi romak, me 23,9%, ishte konfesioni më i madh individual. Studimi kategorizon evangjelikët e bardhë, 26,3% e popullsisë, si kohortën më të madhe religjioze të vendit;^[135] një studim tjetër vlerëson evangjelikët e të gjitha racave në 30-35%.^[137] Totali i religjioneve jo të krishtera raportuar më 2007 ishte 4,7%, në ngritje prej 3,3% më 1990.^[136] Fetë tjera prijëse ishin judaizmi (1,7%), budizmi (0,7%), islami (0,6%), hinduizmi (0,4%) dhe unitarianizmi universal (0,3%).^[135] Nga 8,2% më 1990,^[136] 16,1% më 2007 përshkruan veten si agnostikë, ateistë, ose thjesht si të pareligjion,^[135] përmbajtësisht më pak sesa në shtetet tjera postindustriale si Britania e Madhe (2005: 44%), por më shumë se në mbarë botën (2005: 12%).^[138]
[redakto] Arsimi


Afro 80% e studentëve universitarë amerikanë studiojnë në institucione publike si Universiteti i Virgjinisë, ngrehim i trashëgimisë botërore, themeluar nga Thomas Jeffersoni.^[139]



Arsimi publik amerikan mirëmbahet nga qeveritë shtetërore dhe vendore, rregulluar nga Departamenti Amerikan i Arsimit përmes kufizimeve në grante federale. Fëmijët janë të obliguar në shumicën e shteteve të vijojnë mësimet nga mosha gjatë ose shtatë vjeç (në përgjithësi, duke filluar me sistemin parashkollor ose klasën e parë) deri sa të mbushin tetëmbëdhjetë vjet (zakonisht deri në mbarim të klasës së dymbëdhjetë, shkollës së mesme); disa shtete i lejojnë fëmijët ta lënë shkollën në moshën gjashtëmbëdhjetë ose shtatëmbëdhjetë vjeçare.^[140] Afro 12% e fëmijëve janë të regjistrual në shkolla private famullore ose josektare. Pak mbi 2% të fëmijëve shkollohen në shtëpi.^[141] Shtetet e Bashkaura kanë shumë institucione të arsimit të lartë, private e publike, si dhe kolegje të komunitetit, të hapura për të gjithë të interesuarit. Ndër amerikanët njëzetepesë vjeç e mbi, 84,6% kanë diplomuar nga shkolla e mesme, 52,6% kanë vijuar studime universitare, 27,2% kanë grada baçelor, si dhe 9,6% kanë grada postdiplomike.^[142] Shkalla e alfabetizmit bazik është përafërsisht 99%. ^[12][143] Kombet e Bashkuara i kanë caktuar SHBA-ve treguesin arsimor prej 0,97, që i bën të 12-tat në botë.^[144]

Kultura
Ikona kulturore amerikane: pitja me mollë, bejsbolli dhe flamuri



Shtetet e Bashkuara janë komb shumëkulturor, shtëpi e një llojllojshmërie të gjerë të grupeve etnike, tradita dhe vlerave.^[1][162] Nuk ka etni “amerikane”; veç popullatave tash të vogla të amerikanëve dhe hawaianëve vendës, gati të gjithë amerikanët janë pasardhës imigrantësh të pesë shekujve të fundit.^[163] Kultura e përbashkët e shumicës së amerikanëve—kultura qendrore amerikane—është kulturë perëndimore kryesisht e prejardhur nga traditat e imigrantëve evropianë me ndikimi nga burime tjera, siç janë traditat e skllevërve të sjellë nga Afrika.^[1][164] Imigrimi më i vonë nga Azia dhe veçanërisht nga Amerika Latine e kanë zgjeruar përzierjen kulturore, që është përshkruar si kazan i shkrirjes homogjenizues (melting pot) dhe sahan sallate heterogjene (salad bowl), ku imigrantët dhe pasaardhësit e tyre ruajnë karakteristika të veçanta kulturore.^[1]
Shfaqja e parë filmike komerciale u dha në qytetin e Nju Jorkut më 1894, duke përdorur kinetoskopin e Thomas Edisonit. Viti vijues shënoi shfaqjen e filmin të parë të projektuar, gjithashtu në Nju Jork, ndërsa Shtetet e Bashkuara prinë në zhvillimin e filmave me zë në dekadad në vijim. Prej fillimshekullit XX, industria filmike e SHBA-ve është bazuar kryesisht në Hollywood, Kaliforni.
Prej fundshekullit XIX, bejsbolli është cilësuar si sporti kombëtar; futbolli amerikan, basketbolli dhe hokeji në akull janë tri sportet tjera ekipore më të popullarizuara. Futbolli dhe basketbolli universitar tërheqin më së shumti shikues. Ndërkaq, futbolli amerikan vlerësohet të jetë sporti më i shikuar. Boksi dhe garat e kuajve ishin sportet më të popullarizuara individuale, mirëpo tani i kanë lënë radhën golfit dhe garave automobilistike. Futbolli luhet me të madhe nga të rinjtë dhe nivele amatore; tenisi dhe sporte tjera janë gjithashtu të pëlqyera.

p.s i gjith ky material eshte marrur nga:http://sq.wikipedia.org/wiki/Shtetet_e_Bashkuara#Feja