Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Thu Jun 19, 2008 2:13 am

https://www.youtube.com/watch?v=P_jKyfDWwpc

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Thu Jun 19, 2008 2:22 am

https://www.youtube.com/watch?v=JuObwAJiG-8

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:48 am

Vazhdon......

Bashkëpunim me Aristidhi Kollja
Bashkëpunimi midis nesh, me qëllimin që të njihnim në
thellësi rrënjët tona historike arbëreshe në Itali dhe arvanite
arbërore në Greqi, shumë herë u vu në lëvizje poshtëruese nga
disa njerëz fanatik grekë, që me të gjitha mjetet na kanë
sulmuar për të shkatërruar e për të prishur urën e miqësisë
kulturore dhe shpirtërore.
Në librat e botuara dhe në shkrimet e Kollja në revistat
“Lidhja”, “Besa” dhe “Arvanon” dëftojnë një veprimtari
kulturore, shoqërore e historike madhështore. Aristidhi punoj
për të na lartësuar ballin, si arvanit dhe si arbëresh, të gjithë
neve. Shkrimet e tij ne i çmojmë të mirëshuar në veprën e tij të
përditshme.
Shumë me domethënie është dhe parathënia që ai ka
shkruar në vitin 1994 për ne në librin “Kërkime dhe zbulime
ndër Arbërorët e Helladhes”.
“Ne arvanitë, ose më mirë arbëror si shkruan ti, këtu në
Greqi jemi shumicë jo pakicë. Ne kërkojmë të drejtat tona nga
Europa si shumicë”.
“Ti, papa Andoni, me udhëtimet dhe me kërkimet
etnografike në katundet tona arvanitë arbërorë, që në vitin 1965
deri sot, punove për ne kur ne të gjithë flinim këtu, dhe rrinim
në një gjumë të thellë, ti erdhe këtu me guxim dhe u vure në
rrezik për të na zgjuar nga gjumi i thellë”-kështu më thoshte
çdo herë Aristidhi.
Puna kulturore e Aristidh Kollja
Libri historik “Arvanites”, i botuar nga Kollja në vitin
1983, është në të gjitha shtëpitë arvanite arbërore të Greqisë.
Ribotimet e shumta të këtij libri dëftojnë se të gjitha
arbërorët e duan shumë këtë libër, sepse i ka hapur sytë
njerëzve arvanitë. Është në shtëpi si një libër i shenjtë. Botimet
e tjera të Kolljas lidhen me mitologjinë, me çështjen kosovare
dhe me mbrojtjen e shqiptarëve të emigruar në Greqi pas vitit
1990, me historinë e katundeve arvanitë arbërorë dhe arbëreshë.
Libri i tij i fundit, i botuar në maj 2000, ka titull:
“Antonio Bellushi dhe magjia e kulturës popullore”.
Promovimin e librit Aristidhi e programoi në ditën 24 maj në
Athinë, dhe në atë ditë e rrëmbeu fort ajo sëmundje e keqe, që e
solli deri te varri në tetor.
Revista “Arvanon”, që Kollja themeloi dhe drejtoi për
dy vjet (1998-1999), na dëfton madhësinë dhe bujarinë e tij në
historinë tonë të njëkohshme.
Kollja luftoi heroikisht për të drejtat më të thella të
Gjakut tonë arvanit arbëror arbëresh, i shpërndarë në shekuj në
Itali, në Greqi dhe kudo.
Luftë, me metoda të forta, na kanë shtruar edhe neve në Greqi
që në vitin 1969 në Sofiko Korinthias, në Didhimi dhe në
Kranidhi Argolidos, në Kiparisi.
Kujtoj vdekjen e papritur në spital të arvanitit arbëror të
madh Jorgo Maruga, drejtuesi i revistës arbërore “Dialogoi”
(1979-1984), Athinë. Edhe vdekja e papritur e Kolljes është dhe
qëndron në shumë pika pyetje, si ajo e Jorgo Maruga.
Duke bërë këtë vërejtje, mund të shihet sa e vështirë dhe
sa e rrezikshme është puna kulturore në disa vende “greke” të
larta dhe të fshehta, ekstremiste dhe fanatike.
Flamuri kombëtar i Aristidh Kollja në duart e Diasporës
Vdekja e Aristidh Kollja është një humbje e madhe për
të gjithë në arbëreshët, arvanitët arbërorë të shpërngulur në
botë, të angazhuar të mbajmë në zemër dashurinë për Kombin,
ku ne sot jetojmë dhe punojmë çdo ditë për të mos harruar

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:49 am

Aristidh Kola dhe shtypi shqiptar
109
Atdheun e të Parëve, -Gadishullin ballkanik të shekullit 15-
rrënjët tona historike, gjuhësore dhe shpirtërore.
Moskuptimi, nga ana e të huajve fanatikë dhe
ekstremistë, i kësaj gjendje multi-kulturore në shpirtin
liridashës, të butë dhe me besë të plotë të arvanitëve arbërorë
krijon lufta dhe viktima.
Aristidhi është dhe qëndron, dhe pas vdekjes, një Hero i
Diasporës shqiptare në Greqi, dhe ne të gjithë do të mbajmë të
gjallë kujtimin dhe amanetin e tij në shpirtrat tanë.
Bukurinë e përsosur dhe praktike për rrënjën tonë arvanite
arbërore, që na dëfton aq shumë bukur në “Besa” dhe në
“Aravnon” do të jetë një cak dhe një ushqim shpirtëror për të
gjithë ne.
Arvanitët arbërorë më të zgjuar me siguri do të marrin
tani në dorë Flamurin e Aristidh Kollja, duke e lëvizur atë në
dritë me nderë dhe me burrni dhe duke udhëtuar kështu pa frikë
në rrugën e Kolljes.
Perëndia bekoftë këto ndjenja shpirtërore, që janë me
dashuri.
Arben P. Llalla
110
19
Në një vjetorin e mungesës së Aristidh Kolës
Nga Robert GORO
Mund të jenë me qindra ata që do të dëshironin sot të
shkruanin dy fjalë për Aristidh Kolën. Kam përshtypjen se që të
gjithë pa përjashtim do të thoshnim pak a shumë të njëjta gjëra.
Do të flisnin për dashurinë e tij të pashtershme për gjithçka
shqiptare, për dëshirën e tij të flaktë që një ditë t’i shihte
marrëdhëniet mes Greqisë e Shqipërisë në nivelin pozitiv më
maksimal, e natyrisht të shihte gjendjen e emigrantëve
shqiptarë e sidomos të intelektualëve në Greqi të përmisohej
përherë e më shumë.
Në vend të gjithë këtyre, mendoj se sot, kur po afron njëvjetori
i mungesës së tij, të lemë vetë Arin tonë të na flasë. Përzgjodha
për këtë qëllim të botojmë prologun e librit “Greqia në kurthin
e Milosheviçit”, si dhe një letër, që mendoj se pakkush ose
askush se ka lexuar më parë, drejtuar gazetës Elefterotipia në
kulmin e krizës më të madhe në marrëdhëniet greko-shqiptare.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:50 am

Aristidh Kola dhe shtypi shqiptar
111
20
Testamenti
Nga Kristo ZHARKALLI
Prej kohësh doja të shkruaja diçka për Aristidh Kolën
(kështu bëhet zakonisht kut dikush vdes). Por meqenëse u
shkrojtën mjaft artikuj, shumica e të cilëve me shumë e
mjegullonin figurën e tij se sa e përshkruanin, në ato përmasa
njerëzore dhe studimore, që do të dëshironte dhe ai vetë, me
thjeshtësinë dhe modestinë që e karakterizonin, vendosa të lë
mënjanë ato tre dhjetëvjeçarë të njohjes sonë dhe të pres kur të
heshtin të tjerët dhe të piqen kushtet, aq sa ta besoj se ai nuk
gjendet më në mes nesh që të merrem me të. Është fakt i
padiskutueshëm se arvanitasi ynë na la një vepër të madhe dhe
nuk ka nevojë për paraqitje të veçantë. Mjafton që kjo vepër të
mos lihet në harresë. Prandaj dhe unë vendosa ta kujtoj
nëpërmjet studimit të tij më të vonshëm, që është edhe i fundit.
Është e çuditshme se si e sjell koha dhe dikush të lë në dorë një
letër, që dikujt do t’i dukej si porosia e fundit, si testamenti i tij
studimor. Besoj se ishte një rastësi e që duhet theksuar...
Në prill të vitit 2000, vetëm disa muaj para se Aristidhi
të ndahej prej nesh, disa “ortodoksë” shqiptarë vendosën të
“themelojnë” kishën ortodokse shqiptare në Greqi. Ishte një
lëvizje që kishte filluar disa muaj më parë dhe prej së cilës
shumë prej nesh kishim mbajtur një qëndrim kritik deri
indiferent sepse nuk na dukej aspak i rastit “themelimi” i një
kishe që ishte themeluar pothuajse një shekull më parë nga Fan
Noli dhe Faik Konica. Nga ana tjetër, ne trevat ballkanike dhe
Arben P. Llalla
112
sidomos atje ku banonin shqiptarët, sidomos jashtë kufijve
shtetëror, ishte krijuar një gjendje e favorshme për bashkimin
kombëtar, ç’ka një kishë e re ortodokse “shqiptare” nën
vartësinë e asaj greke, nuk do të jepte asnjë kontribut pozitiv në
këtë drejtim.
Sidoqoftë, aty nga fundi i marsit i viti 2000, më ftuan
dhe mua të marr pjesë në mbledhjen solemne të themelimit të
kësaj kishe. E pohoj se nuk do të kisha shkuar në se nuk do të
më kishte marrë në telefon Aristidh Kola, i cili siç më tha,
kishte bërë një punim për kontributin e arvanitasve në historinë
e ortodoksisë. Fakti që ai do të mbante këtë referat, ishte më se
joshës për mua, pasi i njohja mundësitë dhe njohuritë e tij, por
edhe objektivitetin. Madje m,u ankua se ishin bërë kaq
aktivitete, në të cilat kishte paraqitur punimet e tij dhe nuk
kisha shkuar. Unë i kisha parasysh të gjitha librat e tij dhe i
kisha bërë vërejtje për përkthimin e dobët në gjuhën shqipe të
librit të tij, që u paraprinte të gjithëve për politikën serbe dhe të
Millosheviçit ndaj shqiptarëve dhe sidomos për mashtrimin e
serbit ndaj grekëve. Kishim rënë dakort se do të bënim një
përkthim të ri dhe puna kishte mbetur aty.
Më 2 prill të vitit 2000, në një ndërtesë të vjetër, ku
strehohen disa organizata emigrantësh në rrugën Valteciu, u bë
mbledhja e lartë përmendur për themelimin e kishës.
Fatmirësisht në fillim e mori fjalën Aristidhi, që të paraqesë
kumtesën e vet dhe meqenëse vështirësohej në gjuhën shqipe,
m,u lut mua që ta përkthej. Nuk mund të mos pohoj se
admirova punimin e tij dhe se nëpërmjet tij mësova kaq gjëra të
reja. Ishte një referat mjaft i gjatë dhe kur mbaroi e mori fjalën
iniciator i themelimit të kishës ortodokse shqiptare në Athinë.
Menjëherë reagoi ashpër arvanitasi Jani Mihas, i cili vuri në
dukje anët negative të një veprimi të tillë, duke thënë: “Këtu ka
emigrantë të krishterë dhe myslimanë. Kujt i hyn në punë një
kishë e re “ortodokse”, kur ekziston ajo autoqefale shqiptare?

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:51 am

Pastaj, ajo që më brengos më shumë është se kush do ta
financojë këtë kishë?” Pas tij reagova po ashpër edhe unë dhe
pastaj më butë edhe Aristidh Kola. Fakt është se mbledhja u
prish e si rrjedhim kisha nuk u themelua. Kur u ngritëm në mes
të zallahisë, Aristidhi dhe Jani kërkuan të pimë një kafe. Unë
nxitoja dhe nuk pranova. Kur po ikja ai më vuri në dorë, sikur
të kishte parandierë fundin e tij të shpejtë, referatin duke më
thënë: “Mbaje. Kur të duash përktheje!”. Atë punim po e
përkthej unë sot në gjuhën shqipe dhe besoj se plotësoj një nga
porositë dhe dëshirat e Aristidhit.
Arben P. Llalla
114
21
U përkujtua arbërori i shquar Aristidh Kola
Avokati i çështjes shqiptare në Athinë
“Planet duhet ti bëjnë vetë shqiptarët. Unë dhe arbërorët
(arvanitas) e tjerë ju duam dhe ju ndjejmë si vëllezër në të
gjithë botën”. (Aristidh Kola)
Nga Arben LLALLA
Ditën e diel, më 21 tetor 2001, në varrezat Zografu të
Athinës, të afërm dhe miq të historianit arbëror Aristidh Kola,
përkujtuan njëvjetorin e vdekjes së tij të parakohshme.
Të pranishëm ishin shumë figura të jetës kulturore
arbërore në Greqi, emigrantë shqiptarë që punojnë dhe jetojnë
në Greqi, si dhe përfaqësues të ambasadës shqiptare në Athinë
me në krye ambasadorin z.Kastriot Robo.
Pjesëmarrësit të mallëngjyer përkujtuan këtë figurë të
shquar të gjakut të shprish të Arbërit.
Pak ditë më parë gruaja e të ndjerit, zonja Nansi Kola,
organizoi në një nga sallat e hotel Hilton-it në Athinë një
mbrëmje letrare artistike në kujtim të studiuesit Aristidh Kola.
Aty, personalitete të jetës kulturore arbërore folën mbi jetën
dhe veprën e z.Kola.
Arbërori (arvanitasi) Aristidh Kola lindi më 8-7-1944 në
fshatin arbëror Kaskaveli (sot Leondari) të rrethit të Tebës në Greqi.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:52 am

Fëmijërinë e kaloi në fshatin e lindjes së tij pranë
gjyshit dhe gjyshes që i mësuan gjuhën e vatrës, arbërishten
(shqipen).
Në vitin 1968 Aristidhi mbaron Universitetin në degën
Juridikë, duke vazhduar më vonë punë si avokat në Athinë.
Në vitin 1983 Aristidh Kola zgjidhet kryetar i “Lidhja
Arbërore të Greqisë” (Arvanitikos Syndesmos Elladas) që po
atë vit do botonte librin e tij të parë me titull
“Arbërorët(Arvanitasit) dhe origjina e grekëve” një libër i
ringjalljes së vetëdijes arbërore në Greqi, që do ribotohej edhe 9
herë të tjera në gjuhën greke.
Në vitin 1985, Aristidhi ishte organizatori kryesor i
koncertit të parë ne Greqi me këngë arbërore, ku më pas me
Dhimitër Leka dhe këngëtarin Thanasi Moraitin bënë të
mundur nxjerrjen e diskut CD të parë në historinë shqiptare me
këngë arbëreshe.
Në vitin 1989, boton librin “Gjuha e perëndive”. Më
1995, Aristidhi themelon shtëpinë botuese “Thamiras”(thamira),
me qëllim botimin e veprave të autorëve arbëror, por
edhe të autorëve nga Shqipëria, dhe midis tyre është ribotuar
vepra e Fan.S.Nolit “Historia e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut”.
Po në vitin 1995, do botonte librin më të suksesshëm në
gjuhën greke dhe shqipe “Greqia në kurthin e serbëve të
Millosheviçit”, libër ky që flet për komplotet dhe masakrat
ç’njerëzore serbe kundra kombeve të ish-Federatës Jugosllave
dhe kryesisht të shqiptarëve. Në librin “Greqia në kurthin e
serbëve të Millosheviçit” Aristidh Kola do të paralajmëronte
për masakrën që po përgatiste Millosheviçi dhe
bashkëpunëtorët e tij kundra popullit shqiptar të Kosovës.
Në vitin 1996 Aristidhi i nderuar do jepte dorëheqjen si
kryetar i “Lidhja Arbërore(Arvanitase) të Greqisë” për tu marrë
vetëm me studimet pellazgjike, dhe në vitin 1997, Aristidh
Kola do botonte me lekët e xhepit revistën tre mujore
Arben P. Llalla
116
“Arbanon”(Arvanon). Në këtë revistë, ai merrte pjesë bashkë
me shqiptarët e Kosovës në luftën e drejtë të tyre.
Me fillimin e luftës në Kosovë, Aristidh Kola bashkë
me arbërorë të tjerë do të mbronin çështjen e drejtë të popullit
shqiptar të Kosovës, përballë deputetëve, gazetarëve dhe
intelektualëve grekë që ishin rreshtuar në krah të kriminelëve të
Millosheviçit. Atëherë emigrantët shqiptarë në Greqi do
shikonin çdo mbrëmje Aristidhin dhe arbërorë të tjerë në
ekranet televizive greke duke mbrojtur të drejtat e shqiptarëve
të Kosovës dhe të emigrantëve në Greqi.
Aristidh Kola pati guximin që ne zyrën e “avokatit” të
Serbisë, të mbrojë luftën e drejtë të shqiptarëve të Kosovës.
Me punën e tij të palodhshme në ndihmë të çështjes
shqiptare të Kosovës, ai informonte publikun e painformuar
grek për dramën e dhimbshme që po kalonin shqiptarët në
Kosovë. Për këtë shkak, akuza dhe «shigjeta me helm» do të
hidheshin kundra Aristidhit, njeriut të ndershëm dhe të drejtë.
Ai do të akuzohej nga deputetë grekë si agjent i Shqipërisë dhe
i shqiptarëve. Kur dilte në TV greke shkonte me vetëdije, se
shkonte në shtigje me rreziqe të mëdha, por ai i kishte marrë
parasysh të gjitha dhe gjënë më të keqe.....!
Me hyrjen e trupave të NATO në Kosovë, Aristidhi
shprehte dëshirën për të vizituar Kosovën e lirë. Por dëshira
nuk iu realizua, Kosova e lirë ngeli në zemrën dhe ëndërrën e
tij.
Më 24 maj 2000, një ditë përpara prezantimit të librit të
tij, kushtuar arbëreshit të njohur urat Antonio Belushit, me titull
“Antonio Belushi dhe magjia e traditës popullore” Aristidh
Kola do të shtrohej urgjentisht në një spital të Athinës i sëmurë
rëndë. Veprimtaria u bë pa të, pa frymëzuesin e atij takimi
prekës.
Një sëmundje e pa shërueshme që do përparonte me
shpejtësi për ti marrë jetën njeriut të mirë në mbrëmjen

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:53 am

e 11 tetorit 2000 në spitalin Evangjelizmos në Athinë ku
lëndonte prej një muaj.
Vdekja e Aristidh Kolës goditi zemrat e mijëra
emigrantëve shqiptarë që punojnë e jetojnë në Greqi. Ajo
vdekje preku shpirtrat e arbëreshëve kudo që ndodhen në botë.
Një vdekje e parakohshme që mori jetën e historianit dhe
studiuesit arbëror Aristidh Kola, këtij avokati të çështjes
shqiptare, që punoi për miqësinë dhe bashkëpunimin e popujve
të Ballkanit.
Pak ditë para se të vdiste Aristidhi kishte përfunduar me
dorëshkrim librin “Zeusi pellazgjik dhe mashtrimi indoeuropian”.
Në këtë libër të fundit të tij, Aristidh Kola na sjell
shumë të dhëna të rëndësishme, për periudhën parahistorike dhe
kryesisht për paraardhësit e shqiptarëve të Kosovës, që ishin
dardanët pellazgë.
Aristidh Kola zë një vend të veçantë në letrat arbërore
në Greqi. Ai me punën dhe penën e tij, ringjalli tek
arbërorët(arvanitasit) ndjenjën e krenarisë për historinë dhe
kulturën arbëreshe. Aristidhi ishte një rilindës i shekullit XX,
një De Radë i ri për gjakun e shprishur të Arbërit në Greqi.
Aristidh Kola ishte i pari shkrimtar arbëror(arvanitas) që
në librat e tij faktoi se jo vetëm arbërorët ishin heronjtë e
revolucionit grek të 1821, por veshja, këngët dhe kultura
arbërore ishin bërë pjesë tashmë e historisë dhe kulturës greke.
Aristidh Kola shkoi dhe më tej, ku faktoi se emrat e
perëndive të Olimbit nuk janë emra grek, por ata i përkasin
emrave arbërorë.
Aristidhi bashkë me arbëreshin e shquar të Italisë, urat Antonio
Belushin do të zbulonin se në Greqi janë mbi 500 fshatra të
banuar me popullsi arbërore(arvanitase).
Aristidh Kola kishte lidhje me shumë shqiptarë të
njohur në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Turqi, me arbëreshët e
Italisë, Ukrainës, Kroacisë, e deri me arbërorët e Korsikës.
Arben P. Llalla
118
Për punën e tij në fushën e historisë dhe kulturës
arbërore, Aristidh Kola në vitin 1995 është dekoruar nga ish
president Sali Berisha me çmimin “Ismail Qemali” dhe, pas
vdekjes, president Rexhep Mejdani e nderoi me dekoratën e
klasit të parë “Naim Frashëri”.
U takon historianëve dhe studiuesve shqiptarë që të
vlerësojnë siç e meriton punën shkencore të Aristidh Kolës, dhe
ta çojnë më tej veprën e tij, për pasurimin dhe mbrojtjen e
historisë dhe kulturës sonë të lashtë mbarë kombëtare.
Në qoftë se historianët, intelektualët dhe populli
shqiptar nuk vlerësojnë apo nderojnë veprën e çmuar të
arbërorit(arvanitasit) të madh Aristidh Kolës, atëherë kjo do të
ishte një vdekje e dytë e tij.
Le ta kujtojmë dhe nderojmë sot Aristidh Kolën për veprën
madhore që na la dhe që ringjalli te arbërorët e Greqisë
krenarinë kombëtare.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:54 am

22
Dy vjet pa Aristidh Kolën
Nga Robert GORO
Sot mbushen plot dy vjet që nga ajo mbrëmje tetori, kur
një miku im më mori në telefon për të më dhënë lajmin e hidhur
se “Aristidhi mbaroi”. Në ato momente ndjeva me të vërtetë
tokën të lëkundej nën këmbë, ndonëse të gjithë ne, miqtë e tij
ishim përgatitur për këtë lajm kobzi, por që kur ndodhi nuk
mund ta supozonim. Pasi piva disa cigare rresht, i ulur si fakir
në ballkonin e shtëpisë, shkova, qëndrova para kompjuterit dhe
nisa të shkruaj lajmin për Angjesinë Telegrafike Shqiptare, që e
filloja kështu: “Emigrantët shqiptarë që jetojnë e punojnë në
Greqi u është prerë në mes gëzimi për fitoren e Shqipërisë
kundër ekipit helen. Vetëm pak minuta pas përfundimit të kësaj
ndeshje, ata kanë mësuar lajmin e hidhur të vdekjes së
studiuesit të njohur arvanitas Aristidh Kola…”.
E ndjeja se që nga ai moment unë si dhe shumë të tjerë që e
kishim njohur nga afër dhe kishim kaluar orë të panumërta,
duke bërë edhe “çapkënllëqe” do të isha tani e tutje më i varfër,
pse ikja e njerëzve të tillë patjetër që të varfërojnë shpirtërisht.
Një mbrëmje, javën e kaluar, pasi isha takuar me gruan e Arit,
Nansin, qëndrova deri vonë duke shfletuar librat që më kishte
dhuruar ai. Brenda faqeve të “Arvanitasit dhe origjina e
grekëve”, gjeta të palosur më dysh fotokopjen e një shkrimi tim
të botuar në revistën “Koha” të Prishtinës në nëntor 1995, me
shkas librin e Arit “Greqia në kurthin e serbëve të
Milosheviçit”. Ajo fotokopje kishte një histori për të qeshura,
Arben P. Llalla
120
por që pas vdekjes së Arit e kujtoja gjithmonë i ngrysur. E
kisha fotokopjuar faqen për t’ia dhënë atij, po për dreq, sa herë
nisesha të takoheshim harroja ta merrja ta merrja me vete. Herë
të tjera, kur takoheshim në shtëpinë time, diku nga mesi i
darkës kujtohesha, ngrihesha, e merrja dhe e vija në tavolinë.
Mirëpo, kur mbaronte darka gjithmonë pas mesnate e niseshim
bashkë për në kafiteritë e Platisë në Iraklio, fleta harrohej
përsëri mbi tavolinë, për t’u rrasur diku mes librave në
bibliotekë.
Sot, që mbushen dy vjet nga largimi i tij, vendosa ta botoj këtë
shkrim në faqet e G.A., si një homazh për gjithë veprën e
Aristidh Kolës, i cili me siguri na vështron prej aty ku është
dhe, sigurisht na pret me durim…
***
Në librin e fundit “1991-1994, Greqia në kurthin e
Milosheviçit”, arvanitasi Aristidh Kola i bën një analizë mjaft
kritike aleancës greko-serbe, e cila nuk ka-sipas autorit-asnjë
bazë historike apo logjike. Libri i tij “bie si një bombë në një
det të qetë” dhe ndofta është arsyeja që e gjithë masmedia
greke i është përgjigjur me heshtje botimit të librit dhe vetëm
dy librari të Athinës e kanë vënë atë në raftet e tyre.
Kryetar i Shoqatës së Arvanitasve të Greqisë, luftëtar i
paepur për forcimin e marrëdhënieve greko-shqiptare dhe
mecenat bujar i çdo emigranti shqiptar në Greqi, ishte e
natyrshme që Aristidh Kola ta analizonte nga një këndvështrim
krejt tjetër krizën në ish-Jugosllavi dhe lidhjet e ngushta
“vëllazërore” të Greqisë me Serbinë, të cilat lidhje që të dy

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:57 am

qeveritë greke të këtyre pesë vjetëve të fundit, i kanë fryrë me
një zell prej rinoshi.
Nëse në dy librat e mëparshëm “Arvanitasit dhe origjina
e grekëve” dhe “Gjuha e perëndive”, Aristidh Kola është
studiuesi i pasionuar e nga do njëherë më tepër entuziast nga sa
i lejohet një shkencëtari të mirëfilltë-e meriton me plot të drejtë
epitetin “albanocentrik”,-në librin e tij më të fundit, “1991-
1994, Greqia në kurthin e serbëve të Milosheviçit”, ai “hedh një
bombë” siç shprehet dhe vetë dhe trazon ujërat e ndenjura të
koncepteve politike e diplomatike greke. Kritika-e, nganjëherë
revolta-e Aristidh Kolës për përzgjedhjen e gabuar të qeverisë
greke të Demokracisë së Re e më pas të Papandreut, që të
përkrahin në mënyrë paradoksale e tepër naive “Sllobon” e
“Radon”, të cilët autori në një karikaturë të vetëm i paraqet si
Don Kishotin me Sanço Pançon, është e pasur në argumentim
dhe, ngarkesën emocionale në disa kapituj autori nuk deshi me
qëllim t’i hiqte, siç shprehet në hyrje të librit. Aristidh Kola
mendon se do të ishte e keqja më e vogël, nëse politika greke
kufizohej vetëm me miqësinë ndaj Milosheviçit dhe nuk
ndërthurej kjo edhe me një polemikë të pranueshmekundër
Shqipërisë. Mirëpo, “siç do të shohë lexuesi i këtij libri, të dy
këto përzgjedhje nuk janë veçse dy anët e së njëjtës medalje, në
përkrahjen e synimeve serbomëdha të zotit Milosheviç dhe të
bashkëpunëtorëve të tij, që ndonëse janë implikuar në luftën e
Bosnjës, problemi i tyre gjigant ishte dhe mbetet Kosova”. Në
Greqi ka qarkulluar një mal me libra e artikuj për problemin
jugosllav. Megjithatë, me raste shumë-shumë të rralla, (siç
është ai i Leonidha Haxhiprodromit me librin “Jugosllavia,
shpërthimi i nacionalizmit”), është thënë e vërteta rreth
“engjëjve” serbë këndej e andej Serbisë, të cilët për opinionin
grek nuk janë veçse viktima të martizuara... Duke e lënë me një
anë modestinë, më vjen që në këto rreshta të brohoras me hare
për mikun tim të mirë, Aristidh Kolën, i cili tani po përgatit për
Arben P. Llalla
122
botim thirrjen që arvanitasit i drejtuan më 1899 “vëllezërve të
tyre shqiptarë” e ku i ftonin të bashkonin forcat në një shtet të
përbashkët, si konfederatat e pakta të sotme. Merakut të
Aristidhit për mosrealizimin e kësaj ëndrre, i shtohet sot
meraku tjetër që lidhet drejtpërdrejt me librin “1991-1994,
Greqia në kurthin e serbëve të Milosheviçit”. Duket pak si e
pamundur që libri mos ta kenë lexuar kompetentët, e megjithatë
ata heshtin, ose pse e kanë të vështirë ta pranojnë të vërtetën,
ose pse nuk gjejnë argument për ta goditur librin. (Sepse autori
është goditur bukur herë dhe është mysafir thuajse i përjavshëm
në tabelën e qitjes të gazetës nacionaliste “Stohos”).
Pasi ke lexuar librin, e ndjen të nevojshme ta përshkruash tok
me autorin rrugën nga 15 qershori 1993, kur libri filloi të
shkruhet, e gjer më sot që e mbajnë në duar.
-Ti i dashur mik më thotë Aristidhi, më pyet se ç’më shtyu të
shkruaj këtë libër... Për fat të keq në shtetet etnocentrike
historia zakonisht shtrembërohen. Lidhjet tradicionale ndërmjet
Greqisë dhe Shqipërisë duket se janë harruar nga shteti zyrtar
grek dhe populli është disi i çorientuar. Pas një propagande të
tmerrshme që është bërë vitet e fundit, populli i ka konsideruar
serbët si vëllezër, ndërsa kjo nuk rezulton as nga historia e re
dhe as nga historia më e vjetër.
E dimë shumë mirë se vazhdimisht ka ekzistuar një tension
mjaft i madh në marrëdhëniet greko-serbe, qysh në kohën e
Stefan Dushanit, i cili i kishte shtrirë kufijtë e shtetit serb deri
në Thesali, (Farsalla). Ne gjithashtu i njohim edhe synimet që
kanë serbët në drejtim të detit Egje...
Më shtyu pra, të shkruaj këtë libër fakti se parashikoj një rrezik
për atdheun tim, Greqinë, nga kjo miqësi e madhe me Serbinë
dhe një rrezik me pasoja të pakorrigjueshme për marrëdhëniet
greko-shqiptare. Këtë u përpoqa ta argumentoj duke shkruar
librin “Greqia në kurthin e serbëve”, pra, se si historikisht nuk
është e mundur që Greqia ta konsiderojë motër dhe mike

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 1:58 am

Serbinë, dhe, së dyti, ekzistojnë lidhje historike e shpirtërore
ndërmjet Greqisë dhe Shqipërisë, dhe pikërisht këto lidhje
duhet të inkurajohen.
Unë besoj se, prej Milosheviçit dhe klikës që qeveris sot
Serbinë është bërë një përpjekje djallëzore për ta tërhequr
Greqinë në një lojë aventureske dhe “sebepi” për të hyrë Greqia
në këtë lojë është “rreziku” i krijimit dhe i njohjes nga
komuniteti ndërkombëtar FYROM. Tani, duket se ka një lloj
ndryshimi të qëndrimit të shfrenuar proserb të Greqisë. Pas
katër vjetësh pritjeje të zgjidhjes së problemit maqedon,
udhëheqja politike greke e pa se ajo çka i kishte premtuar
Milosheviçi, pra se do ta zgjidhte ai vetë problemin maqedon,
nuk u realizua. Pas këtij zhgënjimi, kursi u ndryshua dhe u hy
në rrugën e gjetjes së mirëkuptimit me Shqipërinë. Mirëpo,
aktualisht Milosheviçi dhe serbët po afrohen me Shkupin,
përpiqen që ta inkuadrojnë dhe FYROM në Jugosllavinë e
cunguar. Për fat të keq, krahas atyre që duan sinqerisht
marrëdhënie të mira me Shqipërinë, sot në Greqi ekzistojnë dhe
disa qarqe të shfrenuara antishqiptare. Këta përpiqen të
konkretizojnë planin më të fundit që Milosheviçi ka propozuar
Greqisë, një bosht ndërmjet Beogradit, Shkupit dhe Athinës.
Uroj që ky bosht të mos krijohet dhe Greqia ta ndryshojë kursin
e vet në kah më pozitiv, se, po të krijohet ky bosht, do të ketë
edhe më shumë probleme për Ballkanin”.
p.s. Ky shkrim më parë është botuar në revistën “Koha”, më 8
nëntor 1995 nga Robert GORO.
Arben P. Llalla
124
23
Në 3-vjetorin e vdekjes së arvanitasit
Aristidh Kolia
Kampioni i letrave arvanitase
“Planet duhet ti bëjnë vetë shqiptarët. Unë dhe arvanitasit e
tjerë ju duam dhe ju ndjejmë vëllezër në të gjithë
botën”.(Aristidh Kolia)
Nga Arben LLALLA
U mbushën plot 3 vjet që kur pushoi së rrahuri zemra e
arvanitasit të madh Aristidh Kolia. nga dita që u nda nga ne
arvanitasi i shquar Aristidh Kolia. I shte ora 23.00 e 11 tetorit
2000, ku në një nga spitalet e Athinës vdiq studiuesi dhe
historiani i njohur arvanitas. Por kush ishte Aristidh Kolia?
Arvanitasi Aristidh Kolia lindi më 8-7-1944, në fshatin
arvanitas Kaskaveli (sot Leondari) të rrethit të Tebës në Greqi.
Fëmijërinë e kaloi në fshatin e lindjes së tij pranë gjyshit dhe
gjyshes që i mësuan gjuhën e vatrës, arbërishten (shqipen). Në
vitin 1968 Aristidhi mbaron Universitetin në degën Juridikë,
duke vazhduar më vonë punë si avokat në Athinë. Në vitin
1983 Aristidh Kola zgjidhet kryetar i “Lidhja Arbërore të
Greqisë” (Arvanitikos Syndesmos Elladas) që po atë vit do
botonte librin e tij të parë me titull “Arvanitasit dhe origjina e
grekëve” një libër i ringjalljes së vetëdijes arvanitasve në Greqi,
që do ribotohej edhe 9 herë të tjera në gjuhën greke.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:00 am

Në vitin 1985, Aristidhi ishte organizatori kryesor i
koncertit të parë ne Greqi me këngë arbërore, ku më pas me
Dhimitër Leka dhe këngëtarin Thanasi Moraitin bënë të
mundur nxjerrjen e diskut CD të parë në historinë shqiptare me
këngë arvanitase “Këngë Arvanite”..
Në vitin 1989, boton librin “Gjuha e perëndive”. Më
1995, Aristidhi themelon shtëpinë botuese “Thamiras” (thamira),
me qëllim botimin e veprave të autorëve arvanitas, por
edhe të autorëve nga Shqipëria, dhe midis tyre është ribotuar
vepra e Fan.S.Nolit “Historia e Gjergj Kastriotit Skënderbe”.
Po në vitin 1995, do botonte librin më të suksesshëm në gjuhën
greke dhe shqipe “Greqia në kurthin e serbëve të
Millosheviçit”.
Një libër që tregon për komplotet dhe masakrat
çnjerëzore serbe kundër kombeve të ish-Federatës jugosllave
dhe kryesisht të shqiptarëve. Në librin “Greqia në kurthin e
serbëve të Millosheviçit” Aristidh Kolia do të paralajmëronte
për masakrën që po përgatiste Millosheviçi dhe
bashkëpunëtorët e tij kundra popullit shqiptar të Kosovës.
Në vitin 1996 Aristidhi i nderuar do jepte dorëheqjen si
kryetar i “Lidhja Arvanitase të Greqisë” për t’u marrë vetëm
me studimet pellazgjike, dhe në vitin 1997, Aristidh Kola do
botonte i vetëm revistën tremujore “Arvanon”. Ku në këtë
revistë, ai merrte pjesë bashkë me shqiptarët e Kosovës në
luftën e drejtë të tyre.
Me fillimin e luftës në Kosovë, Aristidh Kola bashkë
me arvanitas të tjerë do të mbronin çështjen e drejtë të popullit
shqiptar të Kosovës, përballë deputetëve, gazetarëve dhe
intelektualëve grekë që ishin rreshtuar në krah të kriminelëve të
Millosheviçit.
Atëherë emigrantët shqiptarë në Greqi do shikonin çdo
mbrëmje Aristidhin dhe arvanitas të tjerë në ekranet televizive
greke duke mbrojtur të drejtat e shqiptarëve të Kosovës dhe të
Arben P. Llalla
126
emigrantëve në Greqi. Me punën e tij të palodhshme në ndihmë
të çështjes shqiptare të Kosovës, ai informonte publikun e
painformuar grek për dramën e dhimbshme që po kalonin
shqiptarët në Kosovë.
Për këtë shkak, akuza dhe «shigjeta me helm» do të
hidheshin kundër Aristidhit, njeriut të ndershëm dhe të drejtë.
Ai do të akuzohej nga deputetë grekë si agjent i Shqipërisë dhe
i shqiptarëve. Kur dilte në TV greke shkonte me vetëdije, se
shkonte në shtigje me rreziqe të mëdha, por ai i kishte marrë
parasysh të gjitha dhe gjënë më të keqe.....!
Me hyrjen e trupave të NATO në Kosovë, Aristidhi
shprehte dëshirën për të vizituar Kosovën e lirë. Por dëshira
nuk iu realizua, Kosova e lirë ngeli në zemrën dhe ëndrrën e tij.
Më 24 maj 2000, një ditë përpara prezantimit të librit të
tij, kushtuar arbëreshit të njohur urat Antonio Belushit, me titull
“Antonio Belushi dhe magjia e traditës popullore” Aristidh
Kolia do të shtrohej urgjentisht në një spital të Athinës i sëmurë
rëndë. Veprimtaria u bë pa të, pa frymëzuesin e atij takimi
prekës.
Një sëmundje e pa shërueshme që do përparonte me
shpejtësi për t’i marrë jetën njeriut të mirë në mbrëmjen e 11
tetorit 2000 në spitalin Evangjelizmos në Athinë ku lëndonte
prej një muaj. Vdekja e Aristidh Kolës goditi zemrat e mijëra
emigrantëve shqiptarë që punojnë e jetojnë në Greqi. Ajo
vdekje preku shpirtrat e arbëreshëve kudo që ndodhen në botë.
Një vdekje e parakohshme që mori jetën e historianit dhe
studiuesit arvanit Aristidh Kola, këtij avokati të çështjes
shqiptare, që punoi për miqësinë dhe bashkëpunimin e popujve
të Ballkanit.
Pak ditë para se të vdiste Aristidhi kishte përfunduar me
dorëshkrim librin “Zeusi pellazgjik dhe mashtrimi indoeuropian”.
Në këtë libër të fundit të tij, Aristidh Kola na sjell
shumë të dhëna të rëndësishme, për periudhën parahistorike dhe

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:01 am

kryesisht për paraardhësit e shqiptarëve të Kosovës që ishin
dardanët pellazgjikë. Aristidh Kola zë një vend të veçantë në
letrat arvanitase në Greqi. Ai me punën dhe penën e tij, ringjalli
tek arvanitët ndjenjën e krenarisë për historinë dhe kulturën
arbëreshe. Aristidhi ishte një rilindës i shekullit 20, një De
Radë i ri për gjakun e shprishur të Arbërit në Greqi.
Kolia ishte i pari shkrimtar arvanitas që në librat e tij
faktoi se jo vetëm arvanitasit ishin heronjtë e revolucionit grek
të 1821, por veshja, këngët dhe kultura arvanitase ishin bërë
pjesë tashmë e historisë dhe kulturës greke. Aristidh Kolia
shkoi dhe më tej, ku faktoi se emrat e perëndive të Olimbit nuk
janë emra grek, por ata i përkasin emrave arvanitas ose
shqiptar. Aristidhi bashkë me arbëreshin e shquar të Italisë, urat
Antonio Belushin do të zbulonin se në Greqi janë mbi 600
fshatra të banuar me popullsi arvanitase. Aristidh Kola kishte
lidhje me shumë shqiptarë të njohur në Shqipëri, Kosovë,
Maqedoni, Turqi, me arbëreshët e Italisë, Ukrainës, Kroacisë, e
deri me arbërorët e Korsikës. Për punën e tij në fushën e
historisë dhe kulturës arvanitase, Aristidh Kola në vitin 1995
është dekoruar nga ish-president Sali Berisha me çmimin
“Ismail Qemali” dhe, pas vdekjes, ish-kryetari i shtetit shqiptar
Rexhep Mejdani e nderoi me dekoratën e klasit të parë “Naim
Frashëri”. U takon historianëve dhe studiuesve shqiptarë që të
vlerësojnë siç e meriton punën shkencore të Aristidh Kolës, dhe
ta çojnë më tej veprën e tij, për pasurimin dhe mbrojtjen e
historisë dhe kulturës sonë të lashtë mbarë kombëtare.
Arben P. Llalla
128
24
Në katër vjetorin e vdekjes së arvanitasit të shquar
Aristidh Kolia
“Planet duhet ti bëjnë vetë shqiptarët. Unë dhe arvanitasit
e tjerë ju duam dhe ju ndjejmë vëllezër në të gjithë
botën”.(Aristidh Kola)
Nga Arben LLALLA
U mbushën katër vjet që nga dita që u nda nga ne
arvanitasi i shquar Aristidh Kolia. Aristidh Kolia vdiq nga një
sëmundje e pa shërueshme në mbrëmjen e 11 tetorit 2000 në
spitalin Evangjelizmos në Athinë ku lëndonte prej një muaj.
Vdekja e Aristidh Kolës goditi zemrat e mijëra emigrantëve
shqiptarë që punojnë e jetojnë në Greqi. Ajo vdekje preku
shpirtrat e arbëreshëve kudo që ndodhen në botë. Një vdekje e
parakohshme që mori jetën e historianit dhe studiuesit arvanitas
Aristidh Kolia, këtij avokati të çështjes shqiptare, që punoi për
miqësinë dhe bashkëpunimin e popujve të Ballkanit.
Pak ditë para se të vdiste Aristidhi kishte përfunduar me
dorëshkrim librin “Zeusi pellazgjik dhe mashtrimi indoeuropian”.
Në këtë libër të fundit të tij, Aristidh Kolia na sjell
shumë të dhëna të rëndësishme, për periudhën parahistorike dhe
kryesisht për paraardhësit e shqiptarëve të Kosovës që ishin
dardanët Pellazgjik.
Aristidh Kola zë një vend të veçantë në letrat e arvanitasve në
Greqi. Ai me punën dhe penën e tij, ringjalli tek arvanitët
ndjenjën e krenarisë për historinë dhe kulturën arbëreshe.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:02 am

Aristidhi ishte një rilindës i shekullit 20, një De Radë i ri për
gjakun e shprishur të Arbërit në Greqi.
Kola ishte i pari shkrimtar arvanitas që në librat e tij faktoi se jo
vetëm arvanitët ishin heronjtë e revolucionit grek të 1821, por
veshja, këngët dhe kultura arvanitase ishin bërë pjesë tashmë e
historisë dhe kulturës greke.
Aristidh Kola shkoi dhe më tej, ku faktoi se emrat e perëndive
të Olimbit nuk janë emra grek, por ata i përkasin emrave të
kuptimit arvanitas.
Aristidhi bashkë me arbëreshin e shquar të Italisë, urat Antonio
Belushin do të zbulonin se në Greqi janë mbi 500 fshatra të
banuar me popullsi arvanitase.
Aristidh Kolia kishte lidhje me shumë shqiptarë të njohur në
Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Turqi, me arbëreshët e Italisë,
Ukrainës, Kroacisë, e deri me arvanitët e Korsikës.
Për punën e tij në fushën e historisë dhe kulturës arvanitasve,
Aristidh Kolia në vitin 1994 është dekoruar nga ish-president
Sali Berisha me çmimin “Ismail Qemali” dhe, pas vdekjes,
president Rexhep Mejdani e nderoi me dekoratën e klasit të
parë “Naim Frashëri” mbas vdekjes në vitin 2000.
U takon historianëve dhe studiuesve shqiptarë që të vlerësojnë
siç e meriton punën shkencore të Aristidh Kolës, dhe ta çojnë
më tej veprën e tij, për pasurimin dhe mbrojtjen e historisë dhe
kulturës sonë të lashtë mbarë kombëtare.
Arben P. Llalla
130
25
Arvanitasi që ndodhet në pavdekësi
“Aristidh Kolja një hero i diasporës bashkëkohore nuk është
një fjalë e rastit si një kompliment, por është e vërtetë dhe ky
një manifestim mjaft i madh për një Kosovë të lirë dhe të
pavarur”, tha Antonio Belushi.
Nga Fatlume GASHI
Manifestimi “Java e kulturës arvanitase” ka vazhduar
me një akademi përkujtimore, në katër vjetorin e vdekjes së
Aristidh Koljes. Hapja e kësaj akademie e ka bërë Ismet
Hajrrullahu, zyrtar i Departamentit të Çështjes Jorezidence, i
cila tha: “se Aristidh Kolja ishte njëri nga ideologët dhe
frymëzuesit që ngjalli arvanitët dhe me veprat e tij si “Greqia
në grackën serbe”, “Arvanitasit dhe prejardhja e grekëve”,
“Zeusi pellazgjik dhe iluzioni indioeuropian”, etj. Bënë që
arvanitasit të kuptojnë se janë të një trungu shumë të lashtë
madje më të lashtë se grekët”. Më pas, në këtë akademi i mbajt
një minutë heshtje për të nderuar njeriun e madh i cili punoi
shumë për kulturën arvanitase, ndërsa më vonë u shfaq një film
dokumentar me regji të Lirio Nushit, kushtuar jetës dhe veprës
të studiuesit Aristidh Kolja që ngjalli emocione te të pranishmit
në Sallën e Kuqe të Pallatit të Rinisë. Më pas Nushi duke
paraqitur kujtimet e Jorgo Mihos, i cili ishte njëri nga
bashkëpuntorët e Koljes dhe të tjerëve arriti të paraqes në
mënyrë dinjitoze fytyrën e Koljes dhe veprën e tij shkencore,
por edhe kombëtare. Jorgo Geru, i pranishëm në Akademinë

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:02 am

Përkujtimore, duke folur në dokumentar, pasi vlerësoi se ai
ngjalli arvanitasit, shtoi se “ai dhe Kolja kanë vlerësuar që
Kosova është dhe duhet të jetë qendra arvanitase në Ballkan.
Shqiptarët e Kosovës me armë në dorë fituan lirinë që u takoi”,
është shprehur ai përmes shiritit të celuloidit. Filmi dokumentar
i Lirio Nushit, po ashtu ka arritur të paraqes edhe thirrjet e
pavdekshme për liri e Kosovës të Koljas. Ai, para disa mijëra
shqiptarëve në Sheshin e Arvanitasve përmes megafonit i bënte
thirrje opinionit grek dhe atij ndërkombëtar që t’i hidhnin sytë
drejt Kosovës, ku një popull i tërë po bënte luftë për jetë a
vdekje, për t’i shkëputur njëherë e përgjithmonë prangat e
pushtuesit serb. Antonio Belushi, studiues arbëresh në këtë
akademi u shpreh: “Imadhi Kolja është i pavdekshëm. Ai
ndodhet shumë lartë në pavdekësi. Aristidh Kolja një hero i
diasporës bashkëkohore nuk është një fjalë e rastit si një
kompliment, por është e vërtetë”, tha ai duke shtuar “se ky
është një manifestim mjaft i madh për një Kosovë të lirë dhe të
pavarur, ndërsa në Athinë ishte Aristidh Kolja një njeri, është
dhe do të jetë përherë”.
Sipas tij, Ministria e Kulturës ishte e detyruar për t’i shprehur
publikisht këtë mirënjohje dhe zonja e tij, Nansi që ishte e
pranishme në akademi gëzohet, sepse heroizmi i tij nuk ishte i
mjerë.
Arben P. Llalla
132
26
Akademi përkujtimore për Aristidh Koljën
Nga Shqipe SHAZIVARI
Me shfaqen e një filmi dokumentar dhe mbajtjen e një
akademie solemne, të mërkurën në sallën e kuqe, është
përkujtuar figura e veprimtarit arvanitas, Aristidh Kolja (1944-
2000). Kjo akademi ka qenë pjesë e veprimtarisë të “Javës
arvanite në Kosovë” dhe ka pasur për qëllim njohjen e këtij
personaliteti të shkencës dhe politikës arvanite. Kolja njihet si
njeri nga studiuesit e historisë, kulturës dhe gjuhës arvaniate,
por njëkohësisht ai ka qenë edhe veprimtar i shquar i çështjes
shqiptare, siç ishte Kosova. Për veprimtarinë e Koljes, ka folur
në fillim të kësaj akademie, Ismet Hajrullahu, i cili ka deklaruar
se Aristidh Kolja ka bërë shumë në ringjalljen e arvanitëve, por
kontribut të çmuar ka dhënë edhe në mbrojtjen e Kosovës gjatë
viteve të vështira të luftës së fundit.
Ndërkaq, në filmin dokumentar të autorit Lirio Nushi, për të
pranishmit është shfaqur një biografi e jetës dhe veprës së
Koljes.
Aristidh Kolja lindi më 1944, studioi në Athinë për avokaturë,
kurse nga vitet 80, angazhim i tij kryesor bëhet studimi i
çështjes arvanite dhe drejtimi i shoqatës arvanite “Marko
Boçari”. Në këtë dokumentar u fol për librat shkencorë të
Koljes si, “Gjuha e perëndive”, “Greqia në kurthin e
Milosheviçit”, etj., si dhe për dorëshkrimin e tij pabotuar
“Zeusi Pellazgjik”.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:03 am

Akademinë e ka përshëndetur edhe kryetari tashmë i shoqatës
arvanite “Marko Boçari”, Jorgo Gjeru, njëherit edhe mik e
bashkëveprimtar i Koljes. Ndërkaq arbëreshi, Antonio Bellushi,
njëheri edhe personalitet i trajtur në një libër të Koljes, e ka
çmuar veprimtarinë e këtij si hero modern i cili bëri shumë me
dijen dhe guximin e tij për çështjen shqiptare, veçmas për
Kosovën. “Kosova ia kishte borxh këtë nderë Koljes”, ka thënë
Bellushi. Në këtë akademi përkujtimore kanë folur edhe Sali
Ramadani e Skënder Riza. Kurse në fund edhe gruaja e të
ndjerit Aristidh Koljës, Nansi e cila thotë: “Personaliteti i
Koljes ka qenë e udhërrëfyesit dhe guximtarit, deri në fund të
jetës. Ai iku nga jeta kur retë e zeza kishin filluar të iknin”, ka
deklaruar e veja e Aristidhit, Nansi Kolja, në përmbyllje të
kësaj akademie, duke çmuar këtë cermoni si një kontribut për
njohjen e kësaj figure të çmuar arvanite.
Dita e enjte, 9 shtator ishte e rezervuar për vizitë monumenteve
kulturore në Kosovë.
Ku në Skënderaj është shpallur Aristidh Kolja “qytetar nderi”.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:04 am

KREU V
VARGJE KUSHTUAR ARISTIDH KOLËS
27
Robert GORO
RRUGË TË MBARË, ARI!
Shpesh i mburrem
vetes se jam nj ë
makinë që prodhon
pareshtur fjalë. Por
ja që sot më është e
pamundur, Ari i
dashur që të shkruaj
dy fjalë për ty. Sepse
janë fjalë lamtumire,
sepse janë momente
kur eufemiza të
tipit “ti jeton mes nesh”, duken
banale. Ti, mik i
shtrenjtë, nuk je më
në mes nesh, ti tani
endesh në qiejt e
Arben P. Llalla
136
trazuar të asaj bote të
panjohur, ku do të
shkojmë të gjithë një
ditë, por nuk
dëshirojmë që të
shkojë atje para nesh
asnjeri prej njerëzve
tanë të dashur.
Ti nuk je më në mes
nesh. Nuk do të më telefonosh më të më
thuash: “Kur do të
pimë ndonjë gotë”,
as të më thuash për
planet e tua apo për
një njohje të re me një
nga “tanët”.
Kjo është jeta,i
dashur mik, dhe disa
të vërteta të hidhura
duhen thënë troç.
Ti, natyrisht, atje ku
ndodhesh tani, nuk ke
nevojë për ne,
përndryshe nuk do të
ikje kaq papritur e
sidomos kaq shpejt.
(Në të vërtetë kështu
doje gjithmonë t’i
mbaroje punët: shpejt
dhe saktë, nuk të zinte vendi vend sa
t’ia dilje mbanë).
Mirëpo ne, ne i
dashur Ari, kemi kaq

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:05 am

shumë nevojë për ty,
do të kemi kaq shumë
nevojë për ty. Prej
kësaj dite neve na
mungon një pjesë e
trupit dhe ndihemi
kaq shumë të varfër.
Rrugë të mbarë, Ari.
Dhe mirutakofshim!
Athinë, 13 tetor 2000.
28
Bardhosh XHELAJ
ARVANITASI ARISTIDH KOLA
Mëmëdhe, ar i kulluar,
nuk ka tjetër përmbi ty,
prandaj je kaq i lakmuar,
prandaj të kanë halë në sy.
Zuzarisht të janë vërsulur,
ç’mbahet mend në histori,
thikën në shpinë të kanë ngulur,
me intriga e dhelpëri.
Të kanë vrarë, të kanë plagosur,
sa gjymtyrë t’i kanë hequr,
kjo gjë a do ketë të sosur,
padrejtësitë për t’i ndrequr.
Se burrat s’të kanë munguar,
si për penë dhe për shpatë,
që gjakun s’e kanë harruar,
prejardhjen nga ajo baltë.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:06 am

Me emrin tënd krenohen
se janë burra të vërtetë,
prandaj rriten e ndriçohen,
me kokën mbajtur përjetë.
Bilbilos si zog bilbili,
fjalë e tij rubin i rrallë,
arvanitas Aristidhi,
shqiptarçe ballë për ballë.
Burrërisht i kamxhikos,
në fytyrë i fshikullon,
të pacipët i damkos,
kur sinorët u tregon.
Ne shpirti na fluturon,
si shqipe për Shqipërinë,
gjithë e thirri bubullon
mes shkreptimash ai rri.
Pa dridhur qerpiku flet,
si një krye perëndi,
aq nuk djegin as rrufetë,
i bën shkrumb e i bën hi.
Athinë, nëntor 1999.
Arben P. Llalla
140
29
Bardhosh XHELAJ
KRENARISË SË KOMBIT, ARISTIDH KOLA
Tek ti çdo gjë ish e gjelbër dhe e kaltër,
ashtu siç e dëshiroje ti,
ishte e kthjellët dhe e pastër,
e bukur e plot madhështi.
Besnik i paepur i prejardhjes
për të cilën mbaheshe krenar,
shtjellove dhe mbrojtje një sërë ngjarjesh,
në dhembshuri, afsh e zjarr.
Me dhimbje të kujtojmë e nderojmë
si ishe, me fjalën e pasionin flakë,
në gjurmët e tua do të shkojmë,
është njëlloj si të të japim jetë dhe gjak,
Më i kthjellët se ti nuk ishte kristali,
nga e tillë baltë ishe i ndërtuar,
se ishe dhe mbete bir shqiptari,
vdiqe, me Shqipërinë i dashuruar.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:07 am

Novruz ABILEKAJ
PËRCJELLJE PËR ARISTIDH KOLËN
Ari,
Shpresoj të dëgjosh këto fjalë:
njeriu mund të bëhet mizë,
të lëpijë pjatën që ka më pranë,
mund të bëhet dhe pemë gjigante,
të thithë ushqim të virgjër,
nga zemra e tokës,
thellë,
tek burimi i parë.
Njeriu mund të jetë pellg,
të shtrihet nën diell,
deri sa dielli ta thajë,
të shkojë këmba ta shkelë,
të fryjë era ta marrë,
mund të jetë dhe det,
peshkaqenët të përmbysë me dallgë.
Njeriu mund të bëhet pupël,
T’i fryjnë,
me prapanicë ta shtypin,
me fshesë ta fshijnë,
në sy pa e parë,
mund të jetë edhe mal,
erëra të çajë.
Njeriu të jetë:
Arben P. Llalla
142
pemë,
det,
mal.
Si Ti, Ari.
Oh, më dëgjove;
shoh dritën që derdhe nga sytë,
buzëqeshjen që u shtri mbi buzët,
shkronjat që fluturuan nga shpirti,
dashurinë që shtegtoi nga zemra, drejt nesh,
për ne.
Udhë të mbarë.
13 tetor 2000.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:08 am

Arqile GJATA
ARVANITAS ME SHUMË EMËR
Në tetor, 13
lotë shumë e një buqete me lule
vëllait tonë i dhuruam!...
Arvanitas me shumë emër!...
Aristidh!
Gjuhën e Naimit fole...
Në këtë fund shekulli;
thellë shikimin e përqendrove
buzagaz e hirplotë,
të vërtetën,
me vepra e tregove;
Sllobodan e miqtë e tij i verbove,
Nuk të harron Shqipëria,
nuk të harron Kosova,
sepse ti
historinë e tyre shkrove.
Arben P. Llalla
144
32
Arqile GJATA
TË LARTIT SI KËNDREVICA
(Motiv popullor lab)
Vjetët dot nuk ta prishën
gjakun që të rrjedh në rremba
flamurë e bukur qëndisur
që në kohën të lashtë nga nëna.
Aristidh Kola me penë
shkruajte për halle të rënda
i larti i Këndrevica,
si borë e ndriçuar nga hëna.
Emri yt do të jetojë
s’ka për të dalë nga kënga

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:08 am

Sotir GOXHAJ
BIR, O ARI ARVANITI
Si mal i rëndë ajo ditë,
Bir, o Ari Arvaniti,
Shqiptarët gjerdani yt,
Bir, o Ari Arvaniti,
I mbanin lotët në grykë,
Bir, o Ari Arvaniti,
Erdhën burrat e Shqipërisë,
Bir, o Ari Arvaniti,
Tek pena e historisë,
Bir, o Ari Arvaniti,
Kështu do të vijnë përherë,
Bir, o Ari Arvaniti,
Tek lisi me rrënjë të thella,
Bir, o Ari Arvaniti.
Nëntor 2000.
Arben P. Llalla
146
34
Arben LLALLA
MIKUT TIM
U mblodhën në Athinë
shqiptarët të gjithë sot
të përcjellin Ari Kolën
në shtëpinë e fundit ZOT.
U mblodhën në Athinë
shqiptarët të gjithë tok
të brengosur e lot në sy
qajmë Aristidhin tonë.
Qani arvanitas, qani arbëresh
qani gurë, qani nëno
humbëm Aristidhin
në këtë vjeshtë ne.
Ari, mendje ndrituri,
nëpër shekujt plot re
i mblodhi arvanitasit
bashkë një ditë për ne.
Qani arvanitas, qani shqiptar
se humbëm Ari Kolën
vëllaun tonë të mirë
në këtë tetor ne.
Selanik, 17 tetor 2000.

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:09 am

Namik SELMANI
ARVANITASIT ARISTIDH KOLA
U ndjeva dy herë i huaj
Se shqip nuk ta dhashë ngushëllimin
Kafenë e Mortit tënd
Nuk e piva dot në Athinë akropoliane
Në sytë e tu
Edhe statujat e lashta, edhe bari flisnin shqip
Shumë më thekshëm se në monologjet eskiliane.
Bredhëronin statujat e kërkonin skulptorët
Në vitrinat ngjyrëndezura nuk kishte qetësi.
Kërkonin Mëmëdheun e braktisur.
Të kërkonin edhe ty
Që rrije si një mal i lartë fundosur në shi.
Prek pllakën e varrit tënd nga larg
Edhe mua më njom deri në palcë ai shi.
M’i rëndon hapa e supe.
Si lumë i nëndheshëm më vjen mërmërima e zjarrtë:
“Kush tha se varri yt nuk qenka si lule?”
Arben P. Llalla
148

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:11 am

KREU VI
LETËRKËMBIME
36
Enver Hoxha i shkruan Aristidh Kolës më 1983
Zoti Aristidh Kola, Athinë
Prita me kënaqësi librin “Arvanitët” që patët mirësinë të
ma dërgonin nëpërmjet Ambasadës Shqiptare në Athinë, për
çka ju falenderoj nga zemra. Arvanitët, të cilëve u kushtohet
libri juaj, janë pjesë e popullit shqiptar, që shumë shekuj
përpara, në kushte të veçanta historike, u vendosën në tokën
greke, ku gjetën mikpritjen vëllazërore të vendasve dhe me
kohë u bënë ndërlidhësit e miqësisë midis popullit grek e
popullit shqiptar. Në këtë drejtim, libri juaj, përveç vlerave
shkencore dhe historike që ka, i shërben thellimit të kësaj
miqësie të lashtë midis dy popujve e vendeve tona me interesin
e tyre të përbashkët.
Arben P. Llalla
150
37
Shumë Arvanite nga Greqia duanë të vijnë
në Kalavri (Kalabri)
“Mik i dashur papa Andon, falem të jeshë mirë, po ti më
harrove. Je të jesh mirë. Të dërgova një kartë për ditat për ditat
e Krishtlindjes e për vitin e ri. Mora edhe librat e zotit
F.Altimarit ç’i dërgova ç”atianet një kartë. Ishtë vërtetë se më
muar mavi(malli). Kanë shkuar tre muaj e s’mora një letrë nga
ti. E nani vër vesh së dua nga juve. Shumë Arvanite nga Greqia
duanë të vijnë në Kalavri e n’Siqeli për të njohemi e për të
shihëmë ata bota. Do jemi 100 veta. Do rrimi n’Itali tetë ditë.
Po ke nge shkruajmë, si ja më mirë të vijmë. Një njetrë herë
edhe juve nga Kalavria e nga Siqelia mund të vini në Greqi e
ahevane do t’u dihem. Falem të shkoshë dita e Krisht-lindjes e
vitin e ri me shëndet e me hare. Mirë mote. Miku iti”.
Aristidhi Kollja
Athina, 22-12-1983 Grecia

Titulli: Re: Nje tufe lule mbi varrin e Aristidh Koles Wed Jul 23, 2008 2:13 am

I dashur vëlla i madh
I dashur vëlla i madh Papa Andoni, mora nonde
“Lidhjen”, nr.15,1986, dhe këngën “I bukuri Strigal”, që do
përfshij në konsertin që do bëhet këtu në Athinë më
12.12.1986, dhe do jetë gëzimi im të përmend atje emrin tënd
dhe përpjekjet e mëdha, që ke bënë për shpëtimin e kulturës
popullore arvanite.
“Lidhja” e re është shumë e bukur si kurdoherë. Dhe sot
mendohesha sa e rëndësishme është për arvanitet e tërë botës,
kurse brënda ga faqet e saja takohen e njohen. Besoj se roli i
kësaj reviste, si edhe juaji, është historik dhe këtë do ta
vërtetojë koha.
Konserti që ju shkruaj më lartë është diçka që për herë të bëhet
në Greqi. Do me thënë për të parë do dëgjohen kështu
publikisht e solemnisht këngë në gljuhënë e perëndive dhe
eronjve grek.
Kam mblejdhur këngë ga shekulli 14-20 që do këndonjë
Themistokle Moraiti, Fotula Solu edhe horodhi(kori) ga 40 vet
me 15 melli(antarë) orkestra.
Paraqitjen historike-folkloristike do t’e bënjë unë. Një artiste e
njohur këtu Maria Kronopulu do thotë përkthetur në greqishte
këngët.
Më sa përket mua personalisht, mëso se hoqa dorë ga Kryetari i
Shoqërisë (Lidhja e Arvanitëve të Greqisë) pra një javë. Mos ke
me gjithë këtë as një shqetësim, sepse kjo nuk është një
tërheqje nga përpjekja për Arvanitianë, një që di se ne Arvanitet
tej ga kaq të mirat, s’kemi çuar rrugën që na sjell në bashkim.
Arben P. Llalla
152
Dhe këtë rrugë do t’e kërkojmë ne, Papa Andon, pa humbur
shpresat tona ga vështiresitë e shumta.
Ke shumë të fala ga familja ime dhe ga gjithë shoqët e miqët që
ke këtu ga Katerina e Aleko Shkurtanjotis, Thanas Bethanin,
Konon Levandin, P. Gjika, Jorgo Geru e të tjerë. Të
përmendim, të dashurojnë, të kujtojnë, dhe të urojnë të gëzoni
ty e Rina dhe gjithë Arbëreshëtë mire Krisht-lindje dhe Viti i Ri
t’ju jetë i lumtur.
Vjersha juaj prapa e Ikonës e shën Mërisë: është shumë e bukur
dhe me ndjenje të kolla, si janë të gjitha vjershat tuaja. Kaqë sa
për nani.
Të përshëndet dhe të uroj festë të mira, gëzuar Motin e ri,
shëndet e fuqi.
Aristidhis P. Kolljas
Athin, 26-XI-1986

» » Perkujtimi i 10 Vjetorit te vdekjes se Aristidh Koles
» ....mia rap´s e poezi....
» Aristidh Kolia
» Nene te erdha ne Qaf-Bote te solla lule dhe lot
» KOSOVA LULE GJAKU - DITAR LUFTE